مقدمه

اصولا سنگ بنای اقتصاد کشورهای توسعه ­یافته و پیشرفته امروزی به منابع طبیعی وابسته است. چرخ صنایع این کشورها و بنیان و رشد صنایع کشورها وابسته به زمین، کانیها و مواد معدنی است. علت اصلی رشد اقتصادی کشورهای ثروتمند امروزی در گرو رشد صنایع اون کشورها است. شروع رشد کشورهای جهان خصوصا انقلاب صنعتی قرن 18 و 19 میلادی است که با اختراع ماشین بخار و نقش منابع معدنی چون زغال سنگ شروع شد. در این نوشته با عنوان ارزش آفرینی با توسعه صنایع و کارافرینی از راه اکتشاف و استخراج معادن در ایران به دنبال معرفی روش های ارزش آفرینی معدنی هستیم.

در رشد و توسعه کشورهای پیشرفته، انقلاب صنعتی به مراتب با اهمیت تر از سایر دگرگونیهای تاریخی از جمله انقلاب سبز و غیره بوده است. به منظور تامین مواد خام صنایع و تامین کارگر لازم بود سایر کشورها از جمله کشورهای آسیایی و افریقایی و امریکای لاتین به علت غنای مواد معدنی و خام صنعتی تحت استعمار این کشورهای صنعتی دربیایند.

توسعه جغرافیایی صنایع

بدین منظور که تفکر جبرطبیعی القا میکرد که علم باید در اختیار انسان برای سیطره کشی او بر طبیعت و آبادانی آن در آید. این تفکر غالب علمی با دیدگاه تاریخی با افرادی چون موریس دیویس  برای رشد و گشترش معدن کاوی بود.

کشورهای استعماری به پشتوانه سلاح­های پیشرفته شان در جستجوی سنگهای با ارزش معدنی بودند. ذخایر با ارزش معدنی همچون زغالسنگ، نفت و گاز (مشاهده لوکیشن میدان های نفت و گاز ایران در گوگل ارث)، الماس، طلا و غیره مهم تر از همه توسعه طلبی­ های ارضی و تجارت برده به سایر کشورها بود.

این تجارت ها در کشورهایی که اکنون کشورهای جهان سوم نامیده میشوند، توسط هجوم کشورهای استعمارگر که به غارت انها می پرداختند. طوری که فیلم سازان نیز از این موارد غافل نشده و فیلم سازی با موضوعات در جستجوی طلا یا گنج ساخته شده و با تهاجم به کشورهای دیگران زبان، فرهنگ، دین، تمدن و حتی امپراطوریها را به نابودی کشاندند.  طوری که به علت تسلیم نشدن امپراطوری ژاپن از سلاحهایی مثل بمب اتم استفاده نمودند.

به کار گماشته شدن کارگران در سخت ترین شرایط و با مزد کم تا جایی بوده که حتی چارلی چاپلین نیز در کمدی های اجرا شده خود این روشها را مورد تمسحر قرار می داد. رشد صنایع و به تبع ان رشد سرمایه داری در نهایت منجر به بوجود آمدن طبقات متعدد در جوامع آن زمان شد جامعه سرمایه دار یا بروژوا و قشر متوسط یا پرولتاریا.

این روند منجر به ظهور اندیشمندان بسیاری از جمله مارکس و انگلس در انتقاد از سرمایه داری شد. این شرایط منجر به شکل گیری تفکرات مارکسیسی و اشتراکی و انقلاباتی مثل انقلابات 1917 شوروی و سایر انقلاب کمونیستی و کارگری و پیدایش احزابی مثل حذب توده در ایران شد.

بعد از وقوع جنگ جهانی دوم کشورهایی استعماری با موجی از انقلابات روبه ور شدند اکثر این انقلابات در کشورهای مستعمره در جهت دستیابی به استقلال از مادران خود بودند. موج انقلابات بعد از جنگ جهانی دوم به دلایل متعددی رخ داده است.

در کشورهای مستعمره در دست یابی به استقلال و در کشور ایران که کشوری مستقل بود و تحت استعمار هیچ کشوری نبود. در عین حال کشوری سرمایه دار نبود شاید نسخه اصلی برای کپی برداری نداشته است.

کشورهای صنتعتی که تا دیروز مواد خام اولیه را با قیمت مفت به صنایع خود تزریق می کردند اکنون با استقال کشورهای خود رو به رو شدند. این در حالی بوده است که حالا تولیدات بیشتر از نیازهای بازار بود عرضه فراوان در مقابل تقاضای پایین مرکز و در همین زمان بوده است که کشورهای پیشرفته ناچار در جستجوی بازار ادعا می کردند. باید کشورهای دیگر دنیا خصوصا کشورهای در حال توسعه روند توسعه را طی کنند و الگویی را برای توسعه خود تدوین کنند. آنها ناچار بودند برای توسعه خود قدمی بردارند و بهتر بود در ابتدا از بخش کشاورزی (دانلود نقشه ها و اطلاعات ویژه کشاورزی ) شروع میشد.

برای همین بود در کشوری مثل ایران شاه را وادار به اجرای طرحهای اصلاحات ارضی و انقلاب سفید نمودند. شاه در دوران حکومت خود برای پیاده سازی اصل چهار ترومن ناچار می بایست به روستاها و بخش کشاورزی بیشتر توجه کند.

تمام این شرایط و ظرفیت های طبیعی می تواند به ارزش آفرینی با توسعه صنایع و کارافرینی از راه اکتشاف و استخراج معادن در ایران کمک کند. برای این منظور لازم است کسب و کارها برنامه ریزی های سالانه و بلند مدت خود را با پتانسیل های معدنی سازگار نمایند تا به پیشرفت پایدار و بدون آسیب به محیط زیست داشته باشند.

شرایط صنایع معدنی در ایران

در حال حاضر در ایران نه شیوه های استعماری غربیان وجود دارد. ایران مستعمره هیچ کشوری نیست و نه شیوه نوین اسعماری یعنی فروش کالای خود در ایران و نیز خرید از ایران. شیوه نوین تر این وضعیت این است که نفت ایران نه خریداری می شود بلکه کاملا ارزان اعطا میوشد. ملی شدن صنعت نفت با ملی نشدن آن هیچ تفاوتی نداشت.

در همین مقاطع زمانی که کشورهای در حال توسعه به دنبال راهی برای رسیدن به توسعه مثل کشورهای پیشرفته و صنعتی مادرشان بودند؛ عده ای از اندیشمندان مکتب ساختارگرایی مدل مرکز – پیرامون را ارئه کردند.

در مدل مرکز – پیرامون همیشه پیرامون یعنی کشورهای در حال توسعه منابع معدنی و مواد اولیه خام کارخانجات (لوکیشن کارخانجات و صنایع ایران) و صنایع کشورهای توسعه یافته مرکزی را تامین میکند. بنابراین مکتب ساختارگرایان معتقد بودند کشورهای در حال توسعه تا زمانی به کشورهای متروپل که وابستگی داشته باشند رسیدن به توسعه امکان پذیر نیست.

این پیشهادات خاص خودشان را مظرح می کردند.

بنابراین سنگها، کانیها، ذخایر با ارزش نفت و گاز ، زغالسنگ، سنگهای قیمتی مثل طلا و نقره (مشاهده نقشه و لوکیشن معادن طلا و نقره در Google Earth) ، الماس و غیره بسیار در تولیدات صنعتی کشورها، رشد اقتصادی، رفاه شهروندان، و به کارگماشته شدن مردم، رفاه دولتها، درامدهای سرشار دولتها نقش افرین هستند. این نقش آفرینی چنان است که اصولا بحث اصلی  و مرکز ثقل تمام نشست های سیاسی بین دول را به خود اختصاص میدهد.

این مهم به قدری در روابط و معاهدات تجاری کشورها تاثیر گذار است. بسیاری از قراردادهای بزرگ تاریخی که منجر به حتی تقسیمات ارضی و جداسازی بخشی از خاک کشورها خصوصا در ایران شده است. نمونه این معاهدات و پیمان ها قرادادهای ترکمنچای و گلستان که باعث از دست رفتن نقاط نفت خیز و دارای ذخایر گاز عظیم شده است.

حتی اکنون نیزموضوع مورد گفتمان و گاهی مشاجره و بحث بیشتر نشستهای سیاسی و درگیری های طرفین به همین عامل منابع معدنی مرتبط است.

اگر بخواهیم به پیشینه استفاده انسانها از منابع معدنی، کانیها و فلزات بپردازیم، باید به دوران ماقبل تاریخ برگردیم. از گذشته دیرین، زمین، سنگها، کانیهای با ارزش و فلزات آن توجه بشر را به خود جلب میکرد. از زمانی که انسانهای اولیه در کواترنر پا به سیاره زمین نهادند، به شناخت سنگها و معادن اطراف، و به کارگرفتن کانیها و سنگها برای ساخت ابزار و آلات زندگی پرداخته بودند (نشان دادن زمین شناسی ایران در گوگل ارض).

انسان اولیه از سنگها و فلزات برای ساخت اشیای مورد نیاز زندگی مثل ظروف، سلاحها، ابزارشخم زنی، بیل، دریل، کج بیل و زینت الات بهره میبرده است. به تناسب شناخت و سطح استفاده از این سنگها، فلزات و در کل منابع طبیعی بوسیله این بشر اولیه، باستان شناسان و تارخدانان و دانشمندان دوره ای را به همین نام به آن اختصاص دادند مثل عصر حجر، عصر مس، برنز، آهن (مشاهده معادن آهن ایران در برنامه گوگل ارض).  و بعد ها در قرون 18 و 19 میلادی نیز شناخت و مطالعه منابع طبیعی اوج یافت است.

امروزه نیز شاخه های متعدد علمی از شاخه های مهندسی تا محض همچون مهندسی نفت، مهندسی معادن، زمین شناسی، مهندسی زمین شناسی، رسوب شناسی، چینه شناسی، فسیل شناسی و اکتشاف نفت، پترولوژی، ساختمان زمین شناسی، ژئوشیمی، ژئوفیزیک در دانشگاهها آموزش داده می شود. دانشجویان زیادی هرساله در دانشگاههای سراسر کشورها به مطالعه علوم متعدد در ارتباط با زمین شناسی و معادن زمین و کانیها وسایر علوم مرتبط با اکتشفا ف و استخراج معادن می پردازند. اما قبل از این که به مبحث کارافرینی در این حوزه بپردازیم لازم است که گفته شود بسیاری از فنون پیشرفته در اختیار مهندسان و زمین شناسان قرار دارد که برحسب نیاز میتواند پاسخوی بخش کارافرین باشد.

شاخه های دانشگاهی مرتبط

شاخه های متعدد زمین شناسی با کمک فنونی چون روشهای متعدد ازمایشگاهی، نمونه برداری، بررسیهای فسیل شناسی و اکتشاف نفت و گاز، تصاویر ماهواره ای، نقشه برداری با استفاده از عکسهای هوایی، فتوگرامتری و تفسیر عکسهای هوایی، لرزه نگاری، اندازه گیریهای الکترومغناطیسی و رادار شناسی با کمک نرم افزارهایی چون مرتبطی همچون Rockworc ,Surfer, AutoCAD, Excel, ENVI, PCI Geomatica  در مطالعه و اکتشاف و استحراج منابع طبیعی کاربرد دارند.

امیدواریم این مقاله در جهت ارزش آفرینی با توسعه صنایع و کارافرینی از راه اکتشاف و استخراج معادن در ایران نقشی برای توسعه کسب و کارها داشته باشد.