گردشگری نفت
در این مقاله بعد از معرفی گردشگری نفت به تجربیات خودمان از این نوع گردشگری به مناطق نفت خیز جنوب ایران پرداختیم. سپس موضوع تاثیرات گردشگری نفت بر توسعه اقتصادی کشورهای حاشیه خلیج فارس و اهمیت مدیریت درست استفاده از منابع نفتی برای ایجاد درآمدهای غیر نفتی را بررسی کردیم. این مقاله نشان میدهد چطور توریسم پایدار با استفاده از گردشگری نفتی پایدار می تواند موجبات توسعه اقتصاد ملی و رفاه جوامع محلی را فراهم نماید.
امروزه یکی از جاذبه های گردشگری در کشور های نفت خیز وجود تاسیسات نفتی است. تاسیسات و تجهیزات نفتی در مجاورت میدان های نفتی و گازی کشور نقش مهمی در جذف توریست دارند. گردشگران از کشورهای مختلف همه ساله برای بازدید از تاسیسات نفتی به کشور های حاشیه خلیج فارس مسافرت می کنند.
گردشگری نفت (Oil Tourism) شاخه ای از علم توریسم است که با جذب گردشگران به جاذبه های تاسیسات نفتی و پتانسیل های مناطق نفت خیز موجب جذف منافع توریسم برای جوامع محلی و توسعه اقتصادی ملی می شود.
گردشگری نفت امروزه به یکی از شاخه های گردشگری تبدیل شده است که مخصوص کشورهای خاصی در جهان است. این نوع گردشگری را می توانیم به نوعی گردشگری قشر خاصی از توریست ها بدانیم. همه گردشگران به جاذبه های نفتی و گازی (oil facilities attractions) علاقه ندارند. بلکه عمدتا بازدیدکنندگانی که به نوعی در فعالیت های اقتصادی درگیر هستند یا اقشاری از فعالان اقتصادی یا گروهی از تیم های تحقیقاتی به این نو بازدید ها علاقه مند هستند.
فعال کردن لایه موقعیت مکانی میدان های نفتی و گازی در گوگل ارث (Google Earth)
ما در سال 1385 به همراه یکی تیم تحقیقاتی با هماهنگی های دکتر اطاعت در یک مسافرت هوایی از طرف دانشگاه شهید بهشتی تهران برای بازدید از تاسیسات نفتی به عسلویه سفری داشتیم. در این مسافرت تمام هماهنگی ها از طرف دانشگاه و با هماهنگی وزارت نفت انجام شده بود. این سفر گردشگری به نوعی مسافرت علمی بوده که به همراه دانشجویان کلاس جغرافیای اقتصادی دانشگاه شهید بهشتی انجام شد.
در درس جغرافیای اقتصادی برای آشنایی دانشجویان با مناطق نفتی و تاثیر پتانسیل های مناطق نفتخیز روی اقتصاد کشور این مسافرت توانست نقش مهمی در درک عمیق دانشجویان از تاثیرات اقتصادی میدان های نفتی و گازی داشته باشد. در بیشتر مراکز علمی و آکادمیک مسافرت به مناطق نفتخیز و آشنایی دانشجویان با این مناطق می تواند به ایده پردازی و ارزیابی های سرمایه گذاری افراد در مقاطع مهم مدیریتی کمک نماید. این دید اقتصادی از زیرساخت های نفتی در میادین نفتی و میادین گازی توانست اهمیت منابع طبیعی زیر زمینی را در توسعه اقتصادی کشور نمایان سازد. در این مسافرت یک روزه که با پرواز هشت صبح انجام شد و ما از ساعت حدود 9 صبح تا ساعت 4 عصر از تمام بخش های میدان های نفتی و میدان های گازی عسلویه دیدن کردیم یک مسافرت علمی توریستی بود که ارزشها و تجربیات گرانبنهایی را برای ما ایجاد کرد.
مشابه این نوع گردشگری را ما می توانیم در مناطق نفت خیز حاشیه خلیج فارس (Persian Gulf) مشاهده کنیم. تأثیر نفت بر گردشگری در کشورهای حاشیه خلیج فارس به قدری زیاد بود که بسیاری از این کشورها بطور مستقیم یا غیر مستقیم به کشورهای توریستی جهان تبدیل شده اند. البته تاثیرات غیرمستقیم درآمدهای نفتی کشورهایی مانند امارات بسیار چشمگیر تر است. کشورهایی مانند امارات متحده عربی از درآمدهای نفتی برای توسعه سایر جاذبه های توریستی استفاده کردند.
در این کشور و عمدتا در شهر دبی ما شاهده بهترین امکانات و بهترین و پیشرفته ترین تجهیزات و شهرسازی هتسیم. مدرن ترین اماکانت و برنامه های شهرسازی در شهر دبی امارات متحده عربی را شاهد هستیم. این تاسیسات شهری و این برنامه های گردشگری مدرن در دبی (Dubai) همه به دلیل اهمیت ونقت بوده و از تاسیرات درآمدهای نفتی دراین کشور بوده است. در آمدهای نفتی توانسته است با مدیریت درست به سمت جذب گردشگر و توسعه جاذبه های توریسیتی و همچنین امکانات گردشگری مانند هتل ها و رستوران های شیک و مجلل شده است.
هدایت درآمدهای نفتی به وسیله مدیریت درست توانسته است مجهز به توسعه هتل ها ی پنج ستاره و رستوران های مجهز و همچنین توسعه امکانات سرگرمی در این شهر شود. مام این مواورد بستر جذب بازدیدکنندگان را از سراسر جهان فراهم نموده است. در این منیان جذب سرمایه با استفادهن از تسهیلات و قوانین حمایت کننده انجام شده است. جذب سرمایه گذاری های خارجی در این گشور به دلیل وجود قوانین حمایت کننده و مقررات تسهیل کننده برای شرکت های بین المللی بوده است.
در اقداماتی که کشورهای حاشیه خلیج فارس انجام دادند ما شاهد بودیم چطور مدیران و رهبران این کشورها توانستند با ترویج گردشگری موجب کاهش وابستگی این کشورها به درآمدهای نفتی شوند. بنابراین، نمونه موفق نقش دولت در ترویج گردشگری و کاهش وابستگی به نفت را می توانیم کشورهایی مانند عربستان و مارات متحده عربی، و کویت بدانیم. این کشورها با توسعه منابع و بهبود شرایط زیرساختی توانستند بستر توسعه اقتصادی را با گردشگری ایجاد نمایند. در حال حاضر درآمدهای گردشگری این کشورها بسیار بیشتر از درآمدهای نفتی در بودجه کشور است.
درآمدهای گردشگری دبی در بودجه بسیار بشتر از درآمدهای نفتی آن است. این نتیجه یک برنامه بلند مدت ترویج گردشگری است. این نمونه نقش دولت در ترویج گردشگری و کاهش وابستگی به نفت به ما می آموزد چطور با برنامه ریزی درست و پیگیری سختگیرانه و جدی برنامه جهت اجرای آن می توان به دستاورد های ملموس برنامه رسید. دستاوردهای این برنامه توانسته است نقش مهمی در توسعه اقتصادی این شهرها داشته باشد. امروزه گردشگری نفت: بازدید از تاسیسات نفتی به عنوان یک جاذبه گردشگری یکی از مهمترین استراتژی های درآمدزایی شناخته می شود.
با این حال لازم است در گردشگری نفت و در بازدید از تاسیسات نفتی به عنوان یک جاذبه گردشگری به الزامات زیست محیطی توجه ویژه مبزول گردد. بی توجهی به شرایط طبیعی هر منطقه می تواند منجر به پاسخ های سنگین از سوی محیط طبیعی منتهی شود. واکنش محیط طبیعی به مداخلات انسانی گاهی به شکل یک فاجعه یا مخاطره جبران ناپذیر در جامعه نمود پیدا می کند. برای پرهیز از بروز خسارات جانی و مالی ناشی از مخاطرات و اثرات مخرب زیست محیطی لازم است به گردشگری از نوع پایدار آن توجه شود.
مشاهده میدان های نفتی ایران در گوگل ارث
مشاهده میدان های گازی ایران در گوگل ارث
همه این موارد نیازمند توجه به جنبه های محیط زیستی در گردشگری است. لازم است توسعه امکانات گردشگری در این مناطق و همچنین فراهم کردن خدمات گردشگری با در نظر گرفتن الزامات محیط زیستی انجام شود. لازم است قوانین و آیین نامه های کلیدی در این زمینه تصویب شود تا از تاثیرات منفی گردشگری بر شرایط زیست محیطی منناطق جلوگیری شود.
توسعه گردشگری پایدار (Sustainable tourism) در مناطق نفتخیز امروزه یکی از مهمترین الزاماتی است که باید در نزدیکی میدان های نفتی و گازی به آن توجه کرد. با توجه به اینکه گردشگری پایدار در مناطق نفت خیز مانند کشورهای حاشیه خلیج فارس می تواند ممنافع اقتصادی کوتاه مدت و توسعه اقتصادی بلندمدت را برای جوامع محلی فراهم نماید، با این حال لازم است به گردشگری پایدار در مناطق نفتخیز به عنوان یک ضرورت زیست محیطی توجه شود.
در قسمت قبل به موضوع تأثیر نفت بر گردشگری در کشورهای حاشیه خلیج فارس پرداختیم. در اینجا بررسی کردیم چطور گردشگری می تواند علاوه بر جنبه های اقتصادی موجب ارتقا دانش مکانی و کاهش آلودگی با استفاده از ایجاد امکانات گردشگری پایدار شود. گردشگری پایدار به نوعی بخشی از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد است. در این نوع گردشگری هم فرهنگ های بومی ارتقا می یابند و هم جوامع محلی با کسب درآمد می توانند امرار معاش نمایند. این موضوع امروزه به یکی از جنبه های بده بستان اقتصادی در گردشگری نفت تبدیل شده است.
در بسیاری از این مطالعات و برنامه ریزی های گردشگری مدیران می توانند از نقشه های تاریخی گردشگری و بررسی سوابق توریستی استفاده کنند. نقشه های تاریخی در گردشگری نقش مهمی در تدوین درست و جامع برنامه ها با توجه به آثار تاریخی و همچنین پتانسیل های منطقه با توجه به شکست ها و موفقیت های سابق برنامه ها دارد.
