---

تجربه من در GIS

در این نوشته قصد دارم به دلایل ورودم به تخصص GIS و همچنین به تجربیاتم در پروژه های ملی در این زمینه بپردازم. این تجربیات می تواند نشان دهنده مسیر حرکت برای ما و همکاران باشد. در این نوشته درباره پروژه های ملی مکانیابی آنتن های سیگنال های فضایی، تهیه نقشه های کارتوگرافیک گزارش پروژه شهرک فناوری های پیشرفته، پروژه ارزیابی زیست محیطی خط لوله نفت، برنامه نویسی جابجایی نقاط برای اکتشافات نفت و گاز، مدیریت پروژه مکانیابی و بازتخصیص فضاهای آموزشی و پروژه ارزشمند و بزرگ فوری آموز صحبت خواهیم کرد. این موارد بخش هایی از تجربه من در GIS است که در ادامه آمده است.

---

تجربه من در GIS

قبل از ورود به GIS

شروع یادگیری GIS

پروژه سیگنال های فضایی

پروژه ارزیابی زیست محیطی خط لوله نفت

پروژه شهرک های-تک

پروژه بازتخصیص فضاهای آموزشی

پروژه نرم افزار جابجایی نقاط

پروژه بزرگ فوری آموز

جمع بندی

---

قبل از ورود به GIS

در طول چند سال بعنوان دانشجویی کارشناسی، مثل عادت همیشگی خودم مردد بودم که آیا تخصص سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و در کل علوم و فناوری اطلاعات جغرافیایی می تواند آینده خوبی برایم داشته باشد یا خیر. چون میدانستم خودم را میشناختم و میدانستم اگر در زمینه ای وارد شوم به شدت به آن مشتقاق می شم و دل کندن از اون برام سخت میشه. به همین خاطر همیشه تردید داشتم و دودل بودم که آیا تخصص جی ای اس دنبال کنم و بطور عمیق وارد این حیطه بشوم یا خیر.

در همین زمان موفقیت های ریز و درشت دوستان و همکلاسی ها یا هم دوره ای ها را میدیدم که در پروژه های مربوطه کسب درآمد می کنند. درآمد چیزی بود که از دوران کودکی زمانی که مقطع ابتدایی در مدرسه می رفتم برایم بسیار مهم بود. از کودکی همیشه تشنه درآمد بودم چون نمی دانستم قوانین اجتماعی چطور کار میکنه. فکر میکردم همه کودکان باید خودشان کسب درآمد کنند و تلاش کنند و پول درآوردند. این برایم جا افتاد فکر میکردم این کار و تلاش بخشی از زندگی همه کودکان است. به همین دلیل هرچه تلاش می کردم در این زمینه چندان موفق نبودم چون داشتتم با بزرگتر ها که چهل یا پنجاه سال داشتن خودم را مقایسه می کردم. نمیفهمیدم از آنها کوچکترم فکر میکردم ضعیفتر هستم، واقعا. طوری که نهایتا کسب درآمد به یکی از عقده ها و همچنین اهداف مهم من در زندگی تبیدیل شد. در تمام دوران دانشجویی لیسانس هم کار ثابت داشتم و هم یکی در میان سر کلاس های دانشگاه هم حاضر میشدم. در دوره ابتدایی در درس جغرافیا معلم از دانش آموزان خواست نقشه شهر را بکشند این نقشه را بطور چشمی و دهنی در قالب طراحی و نقاشی طوری طراحی کردم که در آن زمان همه به اغراق آن را بهتر از نقشه های تهیه شده با ابزارهای نقشه برداری پیشرفته می دانستند. از بحث خودمان دور نشویم.

وقتی میشنیدم که با کار در پروژه های GIS می شود کسب درآمد کرد، کم کم میخواستم تصمیم خودم را بگیرم. ولی هنوز مردد بودم. تصمیم نهایی را زمانی گرفتم که به این نتیجه رسیدم که من هیچی نیستم. وقتی انسان به این نتیجه میرسه که خیلی آدم مهمی نیست میتونه به اهداف کمتر بلندپروازانه قانع بشه. اونجا بود که با خودم فکر کردم خب من که کار مهمی در زندگی انجام ندادم بهتره به همین تخصص GIS بچسبم. از طرف دیگه در زمان انتخاب رشته دانشگاه برام اصلا رشته های مهم و رشته های ظاهرا خوب مطرح نبود. همیشه علاقه به نرم افزارهای کامپیوتری داشتم. برای انتخاب رشته به دنبال رشته ای بودم که در آن بتوانم با کامپیوتر و کارهای نرم افزاری درگیر بشم. به این دو دلیل تصمیم جدی گرفتم که تخصص خودم را در این زمینه شروع کنم و از بلندپروازی دست بکشم.

در واقع یکی از دلایل ورودم به این تخصص نه به خاطر این است که مرتبط به رشته کارشناسی و ارشد من بود. بلکه مهارت ذهنی ایده پردازی در مباحث فضایی و دید سه بعدی خود را دلیل ورودم به این حیطه دانستم.

شروع یادگیری GIS

شروع کردن به یادگیری نرم افزارهای GIS از دوره ارشدم شروع شد. بله حدود چند سال طول کشید تا بالاخره تصمیم گرفتم در این زمیه جدی کار کنم. از آموزش مکانیابی مدارس با نمونه کارهای ازری شروع کردم. این روش کار را بطور تخصصی یاد گرفتم. بعد تا چند سال از پول و درآمد در این رشته خبری نبود. فقط تنها فایده این یادگیری این بود که توانستم پایان نامه ارشد خودم را با نرم افزار ArcGIS9.3 انجام بدم. از طرف دیگه به بسیاری از دانشجویان و همدوره ای های خودم در این زمینه کمک می کردم و این مراودات و درگیر شدن با این برنامه علاقه من را بیشتر کرد. هرچند هنوز پولی از آن در نیامد. البته این مهارت باعث شد که اولین مقاله ای اس ای در دانشگاه شهید بهشتی توسط یک دانشجوی کارشناسی ارشد به چاپ برسد. این مقاله با موضوع مکانیابی خدمات توریستی شبه جزیره میانکاله در مجله معتبر در روتلج با نمایه ISI تیلور فرانسین چاپ شد.  چاپ این مقاله را مدیون همین مهارت نرم افزاری و توانمندی محاسباتی اکسل بودم.

پروژه سیگنال های فضایی

اولین پروژه ای که در این زمینه کار کردم همکاری با یک استاد برق و الکترونیک دانشگاه شاهد بود. یکی از همشهریان و دوستان نزدیک من را به این استاد که به دنبال یک کارشناس GIS می گشت معرفی کرد. در این پروژه چون آشنایی چندانی نداشتم مبلغ ناچیزی را پذیرفتم. این کار بخشی از پروژه آنتن های سیگنال های فضایی ایران بود. پروژه تهیه نقشه ها پروفیل ها و اطلاعات مکانی و مکانیابی آنتن های سیگنال های فضایی در بستر نرم فزار GIS را بصورت کار معین قرارداد بستیم. در این قرارداد مقرر شد که کار را در زمان مشخص و با شرح خدمات معین انجام بدهم. در این کار از دانش اقلیم شناسی و هواشناسی و همچنین تحلیل های ژئومورفولوژی و مهارت نرم افزاری خودم بهره مند شدم و از داده های هواشناسی سازمان هواشناسی کشور استفاده کردم. در بخش هایی از پروژه نیاز به کد نویسی در MATLAB بود که برایم خیلی سخت شد. چون با این برنامه نویسی آشنایی خیلی کمی داشتم و کار فنی با آن برایم دشوار شده بود. ناچار شدیم با تیم دانشگاه شاهد در این زمینه یک همکاری کنیم و نهایتا خروجی های بخشی از کار را در برنامه متلب پردازش کنیم. نقشه ها و پروفیل های مکانی کل کشور و خروجی های بارش را با استفاده از تحلیل های زمین آماری در برنامه ArcGIS 9.3 انجام دادم. تحلیل های GeoStatistical در این برنامه کمک کرد بتوانم آمارها را درونیابی نمایم و در مرحله بعد نقشه های حدود 25 پارامتر اقلیمی و هواشناسی را با توجه به موقعیت سنجی آنتن های ماهواره ای مکانیابی کنم. بعد از اتمام کار در زمان مقرر این قرار داد کار معین با تسویه حساب از طریق چک بسته شد. آن زمان واریز از طریق صدور چک انجام می شد.

تجربه کار با این موضوع برایم بسیار جالب و باعث افتخار بود که توانستم در بخشی از پروژه فنی مهندسی پیشرفته ملی سهیم باشم. این تجربه که کسی بتواند در سطح ملی سهمی در توسعه کشور خود داشته باشد می تواند یک امید و افتخار برای هر فردی باشد. همه ما نهایتا در سنین بالاتر به این فکر می کنیم که آیا توانستیم سهمی در پیشرفت جامعه داشته باشیم. در طول سال هایی که در بازارکار میکردم با افراز مسن زیادی صحبت میکردم. همه افراد در سنین بالای 60 سال به این فکر میکنند که چه کار مفیدی برای جامعه انجام داده اند. افراد مسن برای آنها مهم است که در طول عمر خود آیا توانستند نقش مفیدی برای اجتماع داشته باشند و آیا کار مهمی در زندگی انجام داده اند یا خیر. وقتی این طرز فکر را از چندین شخص سالخورده که با آنها همکار بودم میشنیدم برام این واقعیت مسلم شد که این مخصوص یک شخص خاص یا یک آدم نیست. شاید یک فرد اینطور فکر کند، اما وقتی افرادی مسنی که همدیگر را نمیشناسند و همه بر این امر توافق دارند می توان نتیجه گرفت که این یک واقعیت در زندگی است. به همین دلیل تصمیم گرفتم قبل از این که به سن 50 و 60 سال برسم بتوانم کار مهمی انجام بدهم و سهم خودم را به جامعه ادا کنم. این موضوع برایم هرچند کوچک بود ولی باعث خوشحالی من شد که در کنار کسب درآمد به یکی از اهداف معنوی خودم نیز رسیدم.

پروژه ارزیابی زیست محیطی خط لوله نفت

پروژه بعدی اجرای مطالعه پهنه بندی زیست محیطی خط لوله نفت رشت سازی نکا بود. در این طرح که از طریق یکی از دوستان معرفی شد بهترین روش مکانیابی با تخصص GIS پیاده سازی شد. در این پروژه خروجی ها و نقشه های مکانی مسیر خط لوله نفت از ابعاد فنی، جغرافیایی و زیست محیطی بررسی و پهنه های پر مخاطره زیست محیطی شناسایی شدند. این خط لوله در استان سرسبز مازنداران و گیلان قرار دارد. به همین دلیل حساسیت اثرات زیست محیطی آن مسئولیت برانگیز بود. هر چند علاقه ای به اجرای طرح های صنعتی آلاینده در مناطق سرسبز ندارم. سعی کردم با سختگیری و دقت زیاد این پهنه بندی را انجام بدهم تا از تاثیرات آلاینده این خط لوله جلوگیری شود.

پروژه شهرک های-تک

پروژه تهیه نقشه ها و خروجی های گزارش شهر فناوری های پیشرفته های-تک تجربه دیگر من در اجرای بخشی از یک طرح تحقیقاتی بود. در این طرح تحقیقاتی، این قرارداد با یکی از همکاران در یک شرکت معتبر بسته شد. در این قرار داد مقرر شد که تعدادی از نقشه ها و خروجی های کارتوگرافیک گویای یک گزارش را با گیرایی و جذابیت بصری عالی تهیه شود. از آنجایی که در دوران مدرسته همیشه در بین همکلاسی ها و معلمان به یک فرد ماهر در نقاشی معروف بودم در یادگیری نرم افزارهای GIS همیشه از مهارت هنری و ترسیمی خودم بهره می برم. در مدرسه همیشه معلمان نقاشی هایم را روی بورد مدارس میزدند و در اردوها همیشه نقاشی من برتر شناخته می شد و بعنوان نفر اول انتخاب میشدم. این زوق هنری و اشتیاق طراحی گرافیکی موجب شد در نرم افزار های GIS که یک بعد آن ترسیمی است کارهای من از نظر خودم همیشه موفق تر از سایرین باشد.

پروژه بازتخصیص فضاهای آموزشی

بعد از فارغ التحصیلی مقطع دکتری از دانشگاه تهران، در یک پروژه استانی با عنوان ارزیابی تخصص و جانمایی فضاهای آموزشی استان زنجان بعنوان مدیر کلان پروژه از طرف شرکت مدلسازان جهان نما با اداره کل نوسازی مدارس استان زنجان قرار داد بسته شد. مراحل قرارداد و تجربیات اجرایی این پروژه بسیار قابل توجه است که در نوشته دیگری به آن خواهیم پرداخت. دراینجا شاره کنم که طرح نوسازی مدارس یک مطالعه مکانیابی فضاهای آموزشی و مدارس بود که براساس استعلام حرایم از سازمان ها و دستگاه های اجرایی ذیربط و اعلام اعداد و حدود حرایم در نرم افزار GIS و نهایتا سنجش درجه تناسب فضاهای آموزش و مدارس مقاطع ابتدایی اول و دوم و مقاطع متوسطه اول و دوم انجام میشد. این طرح بخشی از این پروژه مادر ملی بود که در آن هفت شرکت دیگر نیز فعالیت داشتند، در چندد استان دیگر نیز بطور همزمان اجرا می شد. اقدامات اجرایی آن به همراه بروزرسانی پایگاه داده اداره کل نوسازی مدارس استان زنجان بود.

طرح نوسازی مدارس که یکی از پروژه های پرچالش وزارت آموزش و پرورش و سازمان نوسازی مدارس کل کشور بود، نهایتا در مرحله ای در استان های دیگر متوقف شد. در این طرح من اولین مدیری و ما تنها شرکت و اولین شرکتی بودیم که توانستیم این طرح را با موفقیت تکمیل  و تحویل دهیم. از چالش های اصلی این طرح علاوه بر عدم همکاری دستگاه های اجرایی مختلف که معمولا در تمام پروژه ها به چشم می خورد، مشکل بهم ریختگی بانک اطلاعاتی فضاهای آموزشی استان بود. در نتیجه ناچار شدیم مراجعات میدانی و بازدید های میدانی گسترده ای در سطح شهر داشته باشیم. موضوعی که در شرح خدمات این قرارداد نیامده بود. این بازدید های میدانی موجب ایجاد هزینه های اضافی قابل توجهی برای این 7 شرکت درگیر در این طرح شد. این موضوع برای تمام شرکت ها مشکل آفرین شد و نهایتا تنها شرکت جهان نما با مدیریت من توانست طرح را با موفقیت به اتمام برساند و تسویه حساب کند. در سایر استان ها این طرح بطور نیمه کاره به دستور سازمان نوسازی مدارس متوقف شد.

پروژه نرم افزار جابجایی نقاط

در یک تماس تفلنی از طرف یک شخص ناشناس که بعدها یکی از دوستان خوبم شد، از من خواسته شد که یک برنامه یا کد پایتون برای تهیه یک مجموعه اقدامات اجرایی برای شرکت دانا انرژی که فعال در حوزه اکتشافات نفت و گاز بود، انجام دهم. در جلساتی که با این تیم برنامه نویس و متخصص داشتیم مشاوره هایی در زمینه تهیه برنامه برای جابجایی نقاط اکتشافی بدون نیاز به نیروی انسانی داشتیم. در نتیجه این مذاکرات توانستم با همکاری این تیم نرم افزار خودکار جابجایی نقاط را در پایتون کدنویسی کنم. مهارت کدنویسی در پایتون را در زمانی که دانشجوی دکتری در دانشگاه تهران بودم شروع کردم. برنامه نویسی پایتون در GIS یکی از مهارت هایی است که یادگیری آن باعث می شود از انجام کار های دستی و وقت گیر در برنامه های GIS خلاص شوید و کارها را به نرم افزار بسپارید و خودش خودکار همه دستورات را اجرا کند. من که در دوران دانشگاه هیچ واحد کد نویسی نگذراندم و از طرفی توان مالی لازم برای شرکت در کلاس ها را نداشتم به ناچار با مراجعه به وبسایت های مختلف و ویدئوهای آموزشی این مهارت را یادگرفتم.

نرم افزار جابجایی نقاط که در محیط پایتون کد نویسی کردم نهایتا با همکاری تیم اجرایی این شرکت توانست حجم کارها را در این شرکت بسیار کاهش دهد. این برنامه برای اقدامات اکتشاف نفت نهایتا موجب شد بتوانیم با راه اندازی این تولباکس صرفه اقتصادی قابل توجهی برای این شرکت بسیار موفق فراهم کنیم. شرکت دانا انرژی یکی از شرکت های خصوصی است که بسیار به دانش و تخصص فارغ التحصیلان دانشگاهی اهمیت می دهد و تمام بخش های آن با دانش تخصص کارشناسان دانشگاهی و نخبگان کشور مدیریت می شود.

پروژه بزرگ فوری آموز

 نهایتا، بهترین پروژه یعنی فوری آموز که توانست در مدت کوتاهی به موفقیتی که انتظارش را نداشتم دست یابد. این پروژه از همه طرح ها و اقداماتی که انجام دادم بهتر بود. چون هم جنبه ارتباطاتی و هم جنبه طراحی نقشه های مکانی داشت. نقشه های موضوعی فوری آموز یکی از علایقم برای ادامه این راه است. تمام تلاش ما این است که فوری آموز بتواند به بزرگترین وبسایت علوم مکانی کشور، جهت عرضه نقشه های موضوعی برای افراد غیر متخصص و کسب و کارهای مختلف، تبدیل شود.

جمع بندی

سال ها تجربه من در پروژه های GIS و چاپ مقالات و کتب مرتبط با GIS باعث شد به دیدی ترکیبی و چندرشته ای در این زمینه دست یابم. این تجربیات تحقیقاتی و اجرایی توانمندی های ایده پردازی و آموزشی من را بسیار بالا برد. به همین دلیل در تدریس دروس مربوطه چه در دانشگاه ها و چه تدریس نرم افزار برای شهرداری ها و کارشناسان ادارات همواره از مثال های کاربردی استفاده کردم. به کارگیری روش ها و ابزارهای کاربردی و دستوران کلیدی یکی از ترفندهایی است که توانست موجب افزایش بهره وری در اجرای طرح ها باشد. در نتیجه این تجربیات و اشتیاق، در طول سال ها به این مهارت اصلی رسیدم که همه کارها را در GIS بطور خودکار و با کدنویسی های پیشرفته انجام میدهم و تا نتایج در کمترین زمان ممکن بدست آید. نهایتا می توانم بگویم تجربیات من در اجرای طرح های GIS به من آموخت مدیریت بهینه در قرن حاضر نیامند دانش چندرشته ای و دیدگاه چندجانبه نگرانه است که می تواند از بروز اشتباهات محیطی و آسیب طرح ها به جوامع جلوگیری کند و موجب رفاه و پیشرفت برای کشور ها شود.