وابستگی جمعیت به منابع آبی: توزیع جغرافیایی شهرها و روستاها از طریق منابع آب
در این نوشته درخصوص شیوه ارتباط جمعیت و منابع آبی و همچنین وابستگی مردم به منابع آبی صحبت کردیم. این نوشته با عنوان وابستگی جمعیت به منابع آبی: توزیع جغرافیایی شهرها و روستاها از طریق منابع آب به وابستگی بین این دو فاکتور برای شناسایی مکان های مناسب می پردازد. یکی از مهمترین این تاثیرات نیاز جوامع برای ادامه حیاط به منابع آبی است که توسط طبیعت تامین می شود و نیاز است بدون دخالت در طبیعت به برنامه ریزی و پیشبرد این برنامه ها اقدام کنیم. لازم به ذکر است استفاده ناآگاهانه از منابع آب که موجب بحران های محیطی و کاهش اقتدار مدیران می شود، باید ممنون شود و مدیریت صحیح منابع آبی محدود کشور در مقابل خواسته های نامحدود جامعه برای تامین آینده مردم تدبیر شود.
تامین آب برای جمعیت آینده ایران
نظریه مکان مرکزی برای توجیه پراکنش جمعیت وابسته به منابع آب
جمعیت و بحران آب
رابطه میان افزایش جمعیت (نمایش اطلاعات جمعیتی در نقشه گوگل Earth ) و بحران آب رابطه ای مستقیمی است. براساس تحقیقات، یک درصد افزایش جمعیت به افزایش چهار درصدی تقاضا برای آب منجر می شود، چون این جمعیت نیازمند مواد غذایی، آب شرب، امکانات بهداشتی، صنعتی، خدماتی، توسعه شهری و غیره است (لین و همکاران، 2019) که تأمین تمام این نیازها بدون مصرف آب امکان پذیر نیست (در برنامه Google Earth نقشه چشمه ها ، قنات ها و رودخانه ها را مشاهده کنید).
ایران در پهنه خشک جهان قرار دارد که شامل خاورمیانه و شمال آفریقا است که اکنون با خشکسالی و تنش آبی مواجه هستند. جمعیت این منطقه 6 درصد از جمعیت کل جهان را تشکیل می دهد، حال آنکه فقط 0,6 درصد از منابع آبی جهان را در اختیار دارد. این مقایسه ساده به خوبی نشان می دهد جمعیت خاورمیانه بسیار بیشتر از منابع آبی مورد نیاز مردمان این مناطق است. از سوی دیگر، باید توجه داشت در 65 سال گذشته نرخ رشد جمعیت ایران، تقریبا دو برابر نرخ رشد جمعیت جهان بوده است و این افزایش شدید جمعیت به قیمت فشار بیش از حد بر منابع پایه از جمله منابع آبی بوده است به طوری که درحال حاضر اکثر دشت های کشور در وضعیت بحرانی قرار دارند (سند ملی آمایش سرزمین، 1399).
استفاده از منابع آب در گذشته
وابستگی نیاکان ما به منابع آبی در میان اقوام و گروه‌های مختلف بازنمایی‌های متفاوتی داشته است. آن‌ها بسته به آب‌وهوا، سنت‌ها و ابزاری که در اختیار داشته‌اند شیوه‌های متفاوتی را برای تامین و ذخیره‌سازی این منبع حیاتی برگزیدند. در این خصوص می توانید مقاله قنات های پارسی فوری آموز را مطالعه کنید. برای مشاهده اطلاعات آب و هوایی روی نقشه های گوگل ارث می توانید از این لینک اقدام کنید.
بررسی این شیوه‌های متفاوت نشانگر آن است که نیاز ما به آب و شیوه‌های تامین آن بخشی از هویتمان به عنوان انسان را شکل داده است. مطالعات زیادی در زمینه نحوه ارتباط انسان با طبیعت و تاثیر محیط طبیعی بر انسان صورت پذیرفته است.
برای مثال، نتایج تحقیقات نشان میدهد با خشکی آب رودخانه زاینده رود به طرز معناداری میزان تعاملات اجتماعی شهروندان در اطراف آن نیز کاهش یافته است و این مساله بیانگر این موضوع میباشد که زنده بودن و تداوم حیات یک عنصر زیست محیطی از قبیل زاینده رود علاوه بر مسایل بقای زیستی می تواند حتی در تداوم و پویایی حیات اجتماعی نقش مهمی را ایفا کند. وابستگی جمعیت به منابع آبی: توزیع جغرافیایی شهرها و روستاها از طریق منابع آب یکی از موضوعاتی است که به اهمیت پراکنش جغرافیایی سکونتگاه های روستایی و شهری براساس دسترسی به منابع آب می پردازد.
تامین آب برای جمعیت آینده ایران
ایرانِ امروز با افزایش میانه سنی به بیش از 30 سال، در آستانه سالخوردگی قرار دارد. این مسأله، توجه سیاست گذاران را به خود معطوف نمود و منجر به اتخاذ سیاست های افزایش جمعیت شد. پس از این امر، برخی از رسانه ها به شدت در تلاش هستند تا مشکل آب را منحصراً به موضوع جمعیت و سیاست های افزایش آن پیوند بدهند. آنان منابع آبی و زیست محیطی کشور را حتی برای جمعیت کنونی نیز ناکافی می دانند.
در نتیجه تامین آب برای جمعیت در آینده نزدیک به یک موضوع استراتژیک برای تمام استان ها تبدیل خواهد شد. کمااینکه امروزه ما شاهد هجوم مردم از تمام استان ها به سمت استان های شمالی کشور هستیم. این نشانه می تواند به ما بگوید که افزایش بیش از حد جمعیت در شهرهای شمالی کشور می تواند زیان هایی را به محیط زیست و طبعیت این منطقه وارد نماید.
بنابراین، لازم است از پیش برنامه ریزی های آمایش سرزمین را برای جمعیت افزایش یافته استان های مختلف کشور انجام بدهیم. این آمادگی م یتواند از بسیاری از حساسیت های زیست محیطی بکاهد (مشاهده مکان زیستگاه ها و پارک های ملی و مناطق حفاظت شده در برنامه گوگل ارث). همچنین تقویت رفاه کشورها موجب تحکیم پایه های قدرت کشور در جهان می شود.
نظریه مکان مرکزی برای توجیه پراکنش جمعیت وابسته به منابع آب
در نظریه مکان مرکزی برای اولین بار موقعیت و پراکندگی جمعیت و حوزۀ نفوذ کالاها و خدمات در کانونهای ناحیهای در یک نظام سلسله مراتبی قرار گرفت و میزان اهمیت کانونهای ناحیهای مشخص شد. در نظریه های تحلیل فضایی، تأکید روی مکانها، پراکندگی پدیدهها، تأثیرات متقابل مردم با کالاها و خدمات و در نهایت ساخت فضایی میباشد. روند فضایی در مطالعات جغرافیایی اساس کار قرار می گیرد و روند فضایی مکانیسمی است که ساخت فضایی یک پراکندگی را به وجود میآورد.
هیدرولوژی
یکی از علومی که به مطالعه منابع آبی در انواع و شکل های مختلف آب می پردازد دانش هیدرولوژی است که می تواند توجیه کننده نحوه پراکنش و ارتباط متقابل بین توزیع منابع آب و پراکنش جمعیت در فضای جغرافیایی باشد.
هیدرولوژی دانشی است که از آبهای موجود در روی زمین، زیر زمین و در هوا به حالت گوناگون و نیز از گردش آب در طبیعت مانند پیدایش و پخش بارندگی، جریان ناشی از بارندگی، جریان رودخانه ای، پدیدهی تراوش و جریان آب زیرزمینی، تبخیر و بارش دوباره بحث می کند .
از منظر هیدرولوژی، شهرسازی و توسعهی شهری با توجه به نوع کاربری شهری قادر خواهند بود ، سطوح غیرقابل نفوذ در خاک را افزایش دهد. این حالت غیر قابل نفوذ هم به پوشش مادهی غیر فابل نفوذ و هم به فشرده کردن زیرسازیها مربوط است (مشاهده کلاس های فرسایش خاک در نقشه گوگل). برای مشاهده نرم افزار اکسل آماده برای محاسبه شاخص های هیدرومتری و فیزیوگرافی حوضه های آبریز می توانید از اکسل محاسبه شاخص های هیدرومتری فوری آموز استفاده کنید.
به علاوه ساخت زیرزمین های چند طبقه، شرایط جریان سفره ها را دچار اشکال می کند. همچنین عوارض ناشی از شهرنشینی به صورت تقلیل نفوذ آب سطحی و افزایش و تشدید رواناب منجر می گردد .
از این رو می توان گفت توسعهی شهری تغییرات بسیاری را بر واکنش های منابع آبی یک منطقه بر جای می گذارد . بنابراین، در مقیاس خرد، تغییرات جمعیتی می تواند بر منابع آب تاثیرگذار باشد و همچنین ظرفیت ها و محدودیت های منابع آبی نیز می تواند بطور متقابل بر شیوه های توزیع مکانی جمعیت اثر بگذارد. این رابطه دوسویه بیانگر نقش این دو پارامتر در شکل دهی به چشم انداز جغرافیایی سکونتگاه های شهری و روستایی هستند.
نتیجه گیری
منابع آب یکی از مهمترین المان های ادامه حیاط بر روی سطح سیاره زمین است. هرگونه کم توجهی و مدیریت ناآگاهانه این منابع حساس جامعه در آینده با مشکلات شدید محیطی و جابجایی های جمعیت همراه خواهد شد. نتیجه این تبعات می تواند اقتدار مدیران را به خطر انداز و لذا می بایست قبل از هر پیامد منفی برنامه ریزی های مدبرانه در این خصوص صورت گیرد. در این نوشته سعی کردیم با ابعاد مختلف وابستگی جمعیت به منابع آبی: توزیع جغرافیایی شهرها و روستاها از طریق منابع آب آشنا شویم. بهمین منظور مباحث بیشتر در ادامه در وبسایت فوری آموز در این زمینه منتشر خواهد شد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.