دانلود نقاط زمین لرزه های ثبت شده ایران بصورت شیپفایل و گوگل ارث و اکسل

زمین لرزه  چیست؟

زمین لرزه (Earthquake) زمانی اتفاق می افتد که دو بلوک زمین به طور ناگهانی از کنار یکدیگر می لغزند. سطحی که در آن می لغزند، گسل (Fault) یا صفحه گسل نامیده می شود. به مکان زیر سطح زمین که زمین لرزه شروع می شود، هیپومرکز (هیپوسنتر hypocenter) و به مکانی روی سطح زمین که مستقیماً بالای آن مرکز قرار دارد، کانون زمین لرزه (epicenter) می گویند.  

گاهی اوقات زلزله دارای پیش لرزه (foreshocks) است. اینها زمین لرزه های کوچکتری هستند که در همان مکان زلزله بزرگتر بعدی اتفاق می افتد. دانشمندان نمی توانند بگویند که زلزله یک پیش لرزه است تا زمانی که زلزله بزرگتر اتفاق بیفتد. بزرگترین و اصلی ترین زمین لرزه را شوک اصلی (mainshock) می نامند. زلزله های اصلی همیشه پس لرزه هایی (aftershocks ) دارند که به دنبال آن می آیند. اینها زمین لرزه های کوچک تری هستند که پس از آن در همان محل زلزله اصلی رخ می دهند. بسته به اندازه زلزله اصلی، پس لرزه ها می توانند هفته ها، ماه ها و حتی سال ها پس از زلزله اصلی ادامه داشته باشند!   

علت زلزله چیست و کجا اتفاق می افتد؟

زمین دارای چهار لایه اصلی است: هسته داخلی، هسته خارجی، گوشته و پوسته. پوسته و بالای گوشته پوست نازکی را در سطح سیاره ما تشکیل می دهند. اما این پوست همه یک تکه نیست – از قطعات زیادی مانند پازلی که سطح زمین را می پوشاند تشکیل شده است. نه تنها این، بلکه این قطعات پازل به آرامی حرکت می کنند، از کنار یکدیگر می لغزند و به یکدیگر برخورد می کنند. این قطعات پازل را صفحات تکتونیکی ( tectonic plates) می نامیم و لبه های صفحات را مرز صفحه می نامند. مرزهای صفحه از گسل های زیادی تشکیل شده است و بیشتر زمین لرزه ها در سراسر جهان بر روی این گسل ها رخ می دهند. از آنجایی که لبه های صفحات ناهموار هستند، در زمان حرکت این لبه ها به هم گیر می کنند و باعث حرکات یکدیگر می شوند. در نهایت وقتی صفحه به اندازه کافی دور شد، لبه های آن طرف یکی از گسل ها باز می شود و زلزله رخ می دهد. صفحات تکتونیکی پوسته زمین را به “صفحات” متمایز تقسیم می کنند که همیشه به آرامی در حال حرکت هستند. زمین لرزه ها در امتداد این مرزهای صفحه متمرکز می شوند. (حوزه عمومی.)

چرا هنگام وقوع زلزله، زمین می لرزد؟

در حالی که لبه‌های گسل‌ها به هم چسبیده‌اند، و بقیه بلوک در حال حرکت است، انرژی که معمولاً باعث می‌شود بلوک‌ها از کنار یکدیگر بلغزند، ذخیره می‌شود. هنگامی که نیروی بلوک های متحرک سرانجام بر اصطکاک لبه های ناهموار گسل غلبه می کند و می چسبد، تمام انرژی ذخیره شده آزاد می شود. انرژی از گسل در همه جهات به بیرون به صورت امواج لرزه ای مانند امواج روی یک حوض تابش می کند. امواج لرزه ای زمین را در حین حرکت تکان می دهند و وقتی امواج به سطح زمین می رسند زمین و هر چیزی که روی آن است مثل خانه های ما و ما را می لرزاند!

در وبسایت فوری آموز همچنین می توانید وب جی ای اس زلزله های گذشته اطراف تهران را مشاهده کنید. برای مشاهده WEBGIS زلزله های تهران کلیک کنید.

زمین لرزه ها چگونه ثبت می شوند؟

زمین لرزه ها توسط ابزارهایی به نام لرزه نگار ثبت می شوند. ثبتی که انجام می دهند لرزه نگاری نامیده می شود. لرزه نگار دارای پایه ای است که محکم در زمین قرار می گیرد و وزنه سنگینی دارد که آزادانه آویزان می شود. هنگامی که زلزله باعث لرزش زمین می شود، پایه لرزه نگار نیز می لرزد، اما وزن آویزان اینگونه نیست. در عوض فنر یا ریسمانی که از آن آویزان شده است تمام حرکت را جذب می کند. تفاوت موقعیت بین قسمت لرزان لرزه نگار و قسمت بی حرکت آن چیزی است که ثبت می شود. برای مثال در ایران و ترکیه در سال های اخیر چند زلزله فاجعه بار با خسارات قابل توجه رخ داده است.

دانشمندان چگونه اندازه زمین لرزه ها را اندازه گیری می کنند؟

اندازه زمین لرزه به اندازه گسل و میزان لغزش روی گسل بستگی دارد، اما این چیزی نیست که دانشمندان بتوانند به سادگی با ابزار متر آن را اندازه گیری کنند، زیرا گسل ها در عمق چندین کیلومتری زیر سطح زمین هستند. پس چگونه زلزله را اندازه گیری می کنند؟ آنها از لرزه نگاری های ثبت شده روی لرزه نگارهای سطح زمین برای تعیین میزان بزرگی زمین لرزه استفاده می کنند (شکل 5). یک خط تکان خورده کوتاه که زیاد تکان نمی خورد به معنی زلزله کوچک است و یک خط بلند تکان دهنده که زیاد تکان می خورد به معنی زلزله بزرگ است. طول تکان به اندازه گسل و اندازه تکان به میزان لغزش بستگی دارد.

اندازه زمین لرزه را بزرگی آن می گویند. برای هر زلزله یک ریشتر وجود دارد. دانشمندان همچنین در مورد شدت لرزش ناشی از زلزله صحبت می کنند و این بسته به جایی که در طول زلزله در آن قرار دارید متفاوت است.

زلزله های ثبت شده در برای استان های مختلف ایران در سایت فوری اموز قابل دانلود است. در تصویر زیر موقعیت مکانی زمین لرزه های ایران به همراه اطلاعات آن نمایش داده شده است.

---

چگونه دانشمندان می توانند تشخیص دهند که زمین لرزه کجا رخ داده است؟

لرزه نگاری ها برای مکان یابی زمین لرزه ها نیز مفید هستند و دیدن موج P و موج S مهم است. شما یاد گرفتید که چگونه امواج P&S هرکدام به طرق مختلف زمین را هنگام عبور از آن تکان می دهند. امواج P نیز سریعتر از امواج S هستند، و این واقعیت چیزی است که به ما اجازه می‌دهد بگوییم زلزله کجا بوده است. برای درک نحوه عملکرد، اجازه دهید امواج P و S را با رعد و برق مقایسه کنیم. نور سریعتر از صدا حرکت می کند، بنابراین در هنگام رعد و برق ابتدا برق را می بینید و سپس رعد را می شنوید. اگر به رعد و برق نزدیک باشید، صدای رعد بلافاصله پس از نور برق بلند می شود، اما اگر از رعد و برق دور باشید، می توانید چند ثانیه قبل از شنیدن رعد ، برق را ببینید. هرچه از طوفان دورتر باشید، فاصله بین برق و صدای رعد بیشتر می شود.

امواج P مانند برق و امواج S مانند رعد هستند. امواج P سریع‌تر حرکت می‌کنند و زمین را در جایی که ابتدا هستید تکان می‌دهند. سپس امواج S دنبال می شوند و سطح زمین را نیز تکان می دهند. اگر به زمین لرزه نزدیک باشید موج P و S یکی پس از دیگری می آیند، اما اگر دور باشید، زمان بیشتری بین این دو وجود خواهد داشت. ابزار هایی که تلاش می کنند زلزله را پیش بینی کنند براساس این ویژگی این کار را انجام می دهند. بنابراین، پیش بینی زلزله می تواند براساس شناسایی این امواج و محاسبه اختلاف فاصله بین این دو زمین لرزه را پیش بینی کند.

با نگاه کردن به مدت زمان بین موج P و S در یک لرزه نگاری ثبت شده در یک لرزه نگار، دانشمندان می توانند بفهمند که زمین لرزه چقدر از آن مکان فاصله داشته است. با این حال، آنها نمی توانند بگویند که زمین لرزه در چه جهتی بوده است، فقط نمی توانند بگویند که چقدر دور بوده است. اگر روی نقشه دور ایستگاهی که شعاع دایره فاصله تعیین شده تا زلزله است دایره ای بکشند، می دانند که زلزله در جایی روی دایره قرار دارد. اما کجا؟

سپس دانشمندان از روشی به نام مثلث سازی برای تعیین دقیق محل وقوع زلزله استفاده می کنند. به این دلیل که مثلث سه ضلع دارد، مثلث نامیده می شود و برای تعیین مکان زلزله به سه لرزه نگار نیاز است. اگر روی نقشه دور سه لرزه نگار مختلف دایره ای رسم کنید که شعاع هر کدام فاصله آن ایستگاه تا زلزله باشد، محل تلاقی آن سه دایره کانون زلزله است!

برخی مطالعالت برآورد زلزله با متدژئوفیزیکی در برنامه ریزی را انجام داده اند. این مطالعات نشان می دهد که مخاطره زلزله می تواند پهنه بندی شده و محدوده های حساس و آسیب پذیر با روش های قطعی و محاسباتی مشخص شود.

در زمان وقوع زلزله مکانهای بعنوان پناهگاه های اضطراری در نظر گرفته می شود که می تواند نقش مهمی در کاهش خسارات جانی و مالی در زمان وقوع مخاطره زلزله داشته باشد. در نقاط شهری برخی از این پناهگاه ها شناسایی شده است. در تهران پناهگاه های اضطراری برای فرار در زمان وقوع زلزله پیش بینی شده است که در فوری آموز بصورت لایه GIS قابل دانلود است.

آیا دانشمندان می توانند زلزله را پیش بینی کنند؟

نه، و بعید است که آنها هرگز بتوانند آن را پیش بینی کنند. دانشمندان روش های مختلفی را برای پیش بینی زلزله امتحان کرده اند، اما هیچ کدام موفق نبوده اند. در مورد هر گسل خاص، دانشمندان می دانند که زلزله دیگری در آینده رخ خواهد داد، اما هیچ راهی برای گفتن زمان وقوع آن ندارند.

---

آیا چیزی به نام هوای زلزله وجود دارد؟ آیا برخی از حیوانات یا مردم می توانند تشخیص دهند که زلزله ای در شرف وقوع است؟

اینها دو سوالی هستند که هنوز پاسخ قطعی ندارند. اگر آب و هوا بر وقوع زلزله تأثیر بگذارد، یا اگر برخی از حیوانات یا افراد بتوانند زمان وقوع زلزله را تشخیص دهند، ما هنوز نمی‌دانیم که چگونه این کار انجام می شود.