یکی از فاکتورهای ضروری در مطالعات مکانیابی در ایران موقعیت مکانی قنات ها است. در مطالعات مکانیابی سایر کشورها شاید از قنات ها استفاده نشود اما مطالعات مکانیابی که در ایران بومی سازی می شوند باید موقعیت مکانی و لوکیشن قنات ها را بعنوان یک معیار مکانیابی در مطالعات لحاظ کنیم. تعداد قنات ها در ایران بسیار زیاد است و موقعیت مکانی آنها می تواند نقش مهمی در استحکام و یا تخریب زیرساختها و همچنین در کاهش یا افزایش اثرات زیست محیطی ایفا کند. با توجه به اهمیت قنات های زیرزمینی در مطالعات مختلف لازم است این معیار در تمامی پژوهش های مکانیابی و پهنه بندی مورد استفاده قرار گیرد. اهمت قنات در انواع مطالعات عباتند از اثرات آن در شرایط استحکامی زیرساخت ها، و اهمیت قنات ها در شدت اثر مداخلات زیست محیطی، و همچنین نقش قنات ها بعنوان کانال جابجایی آلودگی های زیستی و کانال جابجایی حشرات و گونه های گیاهی و جانوری، و  نقش قنات ها در تشدید اثر مخاطرات طبیعی مانند سیل، زلزله ، زمین لغزش و رانش زمین، یا فرونشست زمین در سکونتگاه ها. در مراحل مکانیابی قنات ها بعنوان معیار ورودی روش مطالعه بیان می شوند.

مکانیابی منابع آب

استفاده بکر از منابع آب زیرزمینی در جهان از یک سو و تغییرات اقلیمی که کره زمین با آن مواجه است از سوی دیگر باعث شده است که جمعیت جهان به دلیل کمبود منابع آبی در سال 2050 به طور جدی تهدید شود. به همین دلیل یکی از راه هایی که در سال های اخیر ذخیره آب های زیرزمینی مورد توجه قرار گرفته است، احداث سدهای زیرزمینی است که به صورت دیواره های عمودی در جهت بستر رودخانه های آبرفتی ساخته شده اند. در این حالت جریان آب زیرزمینی در لایه های زمین مسدود شده و باعث ذخیره آب در آبرفت بالایی و تجمع آب در مخزن زهکشی زیرزمینی می شود. بنابراین سدهای زیرزمینی مانعی برای ایجاد جریان های آب زیرزمینی برای ذخیره و استفاده در مواقع نیاز هستند. سدهای زیرزمینی در مقایسه با سدهای ساخته شده بر روی زمین هزینه ساخت کمتری دارند و تبخیر و از دست دادن رطوبت در آنها به دلیل ساختار و قرار گرفتن در زیرزمین بسیار کمتر از سدهای ساخته شده در سطح زمین است. همچنین خطرات و مخاطرات مرتبط با آلودگی محیط زیست کاهش می یابد که به این دلایل می تواند مزایای بسیاری برای مناطق خشک و نیمه خشک داشته باشد.

لایه گوگل earth زمین شناسی ایران

به طور کلی، انتخاب محل سد با روش های سنتی تصمیم گیری یا با منافع سیاسی انجام می شود. هزینه و در دسترس بودن منابع دو عامل مهم در رویکرد تصمیم گیری سنتی هستند. بر این اساس، مکانی نزدیک به معدن یا منبع آب ممکن است بدون انجام یک تجزیه و تحلیل جامع و سیستماتیک انتخاب شود. علاوه بر این، عوامل سیاسی نیز ممکن است بر تصمیم‌گیری مکان تأثیر بگذارند، که منجر به هزینه‌های عملیاتی و انتقال بالا، بهره‌وری پایین و تأثیر منفی قابل‌توجهی بر جامعه به دلیل افزایش آلودگی محیطی می‌شود. روش های سنتی متعددی وجود دارد که پرهزینه و زمان بر هستند. امروزه با پیشرفت فناوری های محاسباتی و اطلاعاتی، تعیین راه حل های رقابتی از نظر هزینه، زمان و انواع متغیرهای هدف بسیار تسهیل شده است. ابزار قدرتمندی که می‌تواند نقش مهمی در این فرآیند داشته باشد، تکنیک‌های GIS1 برای هیدرولوژی است. GIS یک سیستم مبتنی بر کامپیوتر است که می‌تواند داده‌های ویژگی و همچنین داده‌های مکانی را که اطلاعات جغرافیایی یک ویژگی کلیدی است، مدیریت کند. این می تواند حجم زیادی از داده های با ارزش را در وضوح مکانی و زمانی برای مناطقی که داده های زمینی به راحتی در دسترس نیستند فراهم کند. اگرچه امروزه فناوری‌هایی مانند GIS به برنامه‌ریزی، طراحی و ساخت سدها کمک می‌کند، اما استفاده از فناوری در این بخش نسبت به ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها هنوز عقب مانده است و این همچنان به عنوان یک چالش در مدیریت چرخه عمر سدها باقی مانده است.

از آنجایی که مکان یابی سدهای زیرزمینی مستلزم در نظر گرفتن شرایط و عوامل خاصی است که همگی نیاز به بررسی دقیق و علمی دارند، روش های ناکارآمد آن را دشوار، پرهزینه و زمان بر می کند. از یک سو برای تسریع در این امر از روش AHP به عنوان بخشی از تکنیک MCDM استفاده می شود. تکنیک MCDM یک روش شناخته شده است و معمولاً توسط محققان استفاده می شود. اولین تکنیک MCDM در سال 1960 برای کاهش مشکلات در انطباق نظرات متنوع و مجموعه داده های پیچیده بزرگ در فرآیند تصمیم گیری توسعه یافت. رویکرد AHP توسعه یافته توسط Saaty (1980) یک ابزار موثر برای تجزیه و تحلیل سیستم است و مشکلات تصمیم را با کاهش تصمیمات پیچیده به مجموعه ای از مقایسه های زوجی حل می کند. روش AHP مورد علاقه تعداد زیادی از محققین قرار گرفته است، زیرا دارای خواص ریاضی سودمند است و به راحتی می توان داده های ورودی مورد نیاز را در این روش تعیین کرد. در این روش، روابط متقابل بین معیارها، وزن‌ها، اهداف و گزینه‌ها در یک ساختار سلسله مراتبی نشان داده می‌شود و با توجه به اهمیت آنها ارزیابی می‌شود. سیستم های حمایتی تصمیم گیری مدل هایی هستند که اکثریت قریب به اتفاق داده ها را دریافت می کنند و راه حل های زیادی را ارائه می دهند که به طور خاص برای غلبه بر مشکل موجود طراحی شده اند . ترجیحات و قضاوت های شخصی کارشناسان فرآیند تصمیم گیری را پیچیده می کند، جایی که یک ساختار سلسله مراتبی می تواند تجمیع مدل را در لایه های مختلف آسان کند . تعیین مکان های مناسب برای سدهای زیرزمینی مهمترین مشکل در راه اندازی و توسعه سدهای زیرزمینی است. همچنین از تکنیک AHP و نرم افزار GIS برای شناسایی مکان های مناسب کشاورزی ارگانیک در ایالت اوتاراکند هند استفاده شد. به طور مشابه، برخی مطالعات همچنین AHP را به عنوان یک تکنیک سلسله مراتبی مناسب برای اولویت بندی وزن ها به درستی مورد تاکید قرار دادند و از این تکنیک برای اولویت‌بندی مکان‌های مناسب ساخت سد استفاده کردند. این پیشینه ای از مطالعات برای مکانیابی منابع آب بوده است.

لازم است در تمامی این مطالعاتی که در ایران انجام می شود از لایه های قنات ها و معیار مکانی قنات در تحلیل ها استفاده شود. نقشه ضعف برخی این مطالعات این است که از لایه قنات ها استفاده نکردند. بنابراین، اگر قرار است مطالعات مشابه این ها در ایران انجام شود، با توجه به فراوانی تعداد قنات ها در فلات ایران، حتما معیار نزدیکی به قنات یا معیار فاصله تا قنات ها در تحلیل در نظر گرفته شود.

آموزش ویدئویی ترسیم خودکار مرز حوضه آبخیز در WMS

نقشه موقعیت مکانی سد های ایران

ویدئوی تهیه رده آبراهه های حوضه آبخیر در ArcGIS

موقعیت چاه های آب زنجان روی نقشه Google Earth

متن PDF تحلیل چند عاملی تاثیر مورفومتری حوضه ها بر هیدرولوژی سیل

دانلود موقعیت مکانی چاه های آب در گوگل ارث

نرم افزار اکسل محاسبه خودکار شاخص های هیدرومتری

دانلود لایه های GIS حوضه آبخیز رودخانه ورند