تعریف قنات

قنات (Qanat) یا کاریز (aqueduct) یک مجرای آب زیرزمینی است که بوسیله جوامع انسانی در گذشته برای هدایت آب های زیرزمینی به سطح زمین برای مصارف شرب یا آبیاری حفر می شد. این کانال زیرزمینی در فواصل مشخص با چاه های عمودی به سطح زمین وصل می شد. در تعریف تخصصی می توان گفت قنات یک سیستم برای انتقال آب از یک آبخوان (aquifer) یا چاه به سطح زمین از طریق یک کانال زیرزمینی است. این سیستم حدود 3000 سال پیش در ایران برای برداشت آب از سفره های آب زیرزمینی (Ground Water Table) ابدا شد. این نوشته بعد از پاسخ به سوال قنات چیست؟ تعریف و ابعاد سازه قنات و نقشه پراکنش قنات ها در ایران را ارائه می کند.

درباره قنات

برای مطالعه بیشتر درباره قنات ها، تاریخچه پیدایش و توسعه آن در جهان، ساختار قنات ها، و همچنین تاثیرات آن در توسعه تمدن ها می توانید به مقاله مربوط به قنات ها در اینجا مراجعه کنید. در این سیستم که تنها با نیروی گرانش زمین و بدون استفاده از فناوری های ماشینی کار می کرد، تفکر ابتکاری جوامع محلی قدیم را نشان می دهد که جهت آبیاری و تامین آب در اقلیم های خشک از این روش استفاده می کردند. در این نوشته که عمدتا از منابع بین المللی مانند وبسایت یونسکو ترجمه شده است این سازه بطور کامل مورد بررسی قرار گرفت و درباره اثرات اجتماعی و محیطی آن بحث شد.

نقشه قنات ها

در فوری آموز ما نقشه قنات های ایران را در استان های مختلف کشور بطور جامع در قالب فایل های آماده تنظیم کردیم. برای فعال کردن نمایش قنات ها در برنامه گوگل ارث (Google Earth) می توانید به بخش دانلود نقشه قنات های کشور مراجعه کنید. در خصوص قنات های ایران و تعاریف و قدمت آنها نیز مقاله قنات های ایران را می توانید مطالعه کنید.

قنات ها در زیر شهرها

امروزه با گسترش شهرها به سمت اراضی کشاورزی سابق و تبدیل زمین هایی که سابقا زراعت داشتند به زمین های شهری و مناطق مسکونی، شاهد ساختمان سازی بر روی قناتها و در حریم قنات هایی هستیم که سالیان سال است که متروک شده اند. این ساختمان ها در صورتی که وزن آنها از آستانه هایی عبور کند می تواند علاوه بر ریزش کل بنا موجب تخریب خانه ها و آپارتمان های همسایگان بشود. بسیاری از فرونشست های زمین در سطح شهرهای نتیجه وجود این مجراها و حفره های زیرزمینی در سطح شهرها است.

بررسی عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای نشان می دهد که بسیاری از شهرهای ایران در کمتر از 50 سال حدود سه برابر مساحت قبلی یا بیشتر به اطراف گسترش یافته اند. بسیاری از مناطق شهری و مسکونی امروز در چهل تا پنجاه سال قبل زمین های زراعی یا بیابان بوده اند که در نتیجه رشد جمعیت و توسعه افقی شهرها امروز پوشیده از آپارتمان شده اند. این موضوع در تمام شهرهای شهرستان های کشور مشاهده می شود. نتیجه این امر این است که بسیاری از این ساختمان ها و مساکن شهری بر روی حفره های افقی و عمودی زیر زمینی واقع شده اند که تحت شرایط خاصی فرو میریزد و موجب فرونشست بخشی از خیابان یا نشست بخشی از آپارتمان ها می شود.

برای جلوگیری از توسعه ساختمان ها و آپارتمان سازی بر روی قنات های شهری و پرهیز از گودبرداری در حریم قنات های قدیمی در داخل شهرها، ما نقشه قنات های کشور را در بخش قنات های استان های ایران منتشر کردیم. با فعال کردن قنات ها در برنامه ها و نقشه های آنلاین مانند گوگل ارث می توانید موقعیت این کانالها را در داخل شهرها و در کنار سایر عوارض مشاهده کنید. نزدیکی ساختمان ها و مساکن و تاسیسات شهری به این مجراهای زیرزمینی می تواند پتانسیل ریزش و تخریب این بناها را به همراه داشته باشد.

برای بررسی روش استفاده از این فایل ها می توانید به فوری آموز رایگان بازکردن گوگل ارث در گوشی تلفن همراه مراجعه کنید (+).