آب سد و اهمیت حجم آب پشت سد

آب سد آبی است که در پشت مخزن سد ذخیره می شود و دریاچه سد ایجاد می کند. آب سد می تواند برای اهداف مختلفی مانند آبیاری، شرب، برق آبی (نیروی هیدروالکتریکی)، کنترل سیلاب و همچنین تفریح مورد بهره برداری قرار گیرد. آب سد معمولا با واحد میلیارد متر مکعب اندازه گیری و در گزارشات بیان می شود. معمولا دبی آب رودخانه ها که در پشت مخزن سد ذخیره و نگهداری می شود موجب تنظیم جریان آب در پایین دست رودخانه می شود که می تواند پیامدهای مثبت و منفی زیادی به همراه داشته باشد. در ایران سدهای زیادی در دست احداث هستند و سدهای زیادی درحال بهره برداری هستند.

دانلود نقشه موقعیت مکانی سدهای ایران بصورت فایل گوگل ارث

دلایل اهمیت آب سد

آب سد به دلایل زیادی مهم است، از جمله:

• مخزن سد منبع مطمئن و پایدار آب برای استفاده و مصرف انسان را فراهم می کند. از آب سد می توان برای تامین منابع آبی در بخش های کشاورزی، صنعت و مصارف خانگی استفاده کرد. از این آب می توان برای ماهیگیری، قایق سواری و سایر فعالیت های تفریحی نیز استفاده کرد.

• از انرژی های تجدید پذیر و پاک برق تولید می کند. از آب سد می توان برای نیرو دادن به توربین هایی که برق تولید می کنند به روش هیدروالکتریکی استفاده کرد. برق آبی یکی از قدیمی ترین و پرمصرف ترین انواع انرژی های تجدیدپذیر در جهان است. بر اساس گزارش وزارت انرژی ایالات متحده ، برق آبی حدود 7 درصد از تولید برق ایالات متحده و حدود 38 درصد از تولید برق تجدیدپذیر جهانی را تشکیل می دهد.

• به کنترل سیلاب و تنظیم جریان رودخانه کمک می کند. آب سد بسته به سطح آب و تقاضا می تواند آزاد یا ذخیره شود. این موضوع می تواند به جلوگیری یا کاهش آسیب های ناشی از سیل یا خشکسالی کمک کند. آب سد همچنین به حفظ جریان پایین دست یا رژیم سیلابی رودخانه کمک می کند که می تواند برای اکوسیستم ها و تنوع زیستی مفید باشد.

چالش ها و خطرات سد

با این حال، آب سد دارای چالش ها و خطراتی نیز می باشد، از جمله:

• محیط طبیعی و تنوع زیستی را تغییر می دهد. آب سد می تواند ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی رودخانه و اطراف آن را تغییر دهد. این تغییرات از طریق بررسی های هیدرولوژیکی و مورفولوژیکی و نیز شاخص های تغییرات اقلیمی قابل سنجش باشد. این امر می تواند روی زیستگاه ها، الگوهای مهاجرت و تنوع گونه های آبزی و خشکی تاثیر بگذارد. تنظیم آب رودخانه از طریق ایجاد سد همچنین می تواند تغییرات قابل توجهی در دمای آب، خصوصیات شیمیایی یا رسوب ایجاد کند که می تواند بر کیفیت و سلامت آب تأثیر بگذارد.

• جوامع انسانی را جابجا کرده و تحت تأثیر قرار می دهد. آب سد می تواند موجب آبگرفتگی مناطق وسیعی از زمین از طریق ایجاد سیل بشود و مردم را مجبور به نقل مکان کند یا خانه، زمین، معیشت یا فرهنگ آنها را از بین ببرد. ایجاد سد و تنظیم آب رودخانه همچنین می‌تواند به حقوق یا منافع مردم بومی یا سایر گروه‌هایی که برای بقا یا هویت خود به رودخانه وابسته هستند، تجاوز کند.  درگیری یا تنش بین ذینفعان یا کشورهای مختلف بر سر دسترسی، استفاده یا مدیریت منابع آب می تواند یکی دیگر از پیامد های ایجاد سد و تنظیم آب پشت سد باشد.

• خطرات و عدم قطعیت های بالقوه ایجاد می کند. آب سد می تواند در برابر بلایای طبیعی مانند زلزله، رانش زمین یا طوفان آسیب پذیر باشد طوریکه آسب به سازه سد  یا شکسته شدن آن ممکن است باعث سیل یا خرابی فاجعه بار شود. آب پشت سد همچنین می تواند تحت تأثیر تغییرات آب و هوایی قرار گیرد و در نتیجه الگوهای بارش، نرخ تبخیر یا نرخ ذوب یخچال های طبیعی را تغییر دهد. این امر احتمالا در دسترس بودن و قابلیت اطمینان منبع آب را تحت تأثیر قرار می دهد.

بنابراین آب پشت سد منبعی ارزشمند اما پیچیده است که نیازمند برنامه ریزی، ارزیابی، پایش و مدیریت دقیق می باشد. از آب سد باید عاقلانه و مسئولانه استفاده کرد تا منافع و هزینه‌های آن برای جوامع انسانی و محیط طبیعی به حداقل ممکن برسد.

در خصوص سدها می تواند مقالات زیر را مطالعه کنید.