مفهوم، ویژگی های اساسی و تهیه طرح جامع

 

مقدمه ای بر طرح جامع

با شهرنشینی و رشد سریع شهر، برنامه ریزی شهری اهمیت زیادی پیدا کرده است. این برنامه ریزی در سلسله مراتب مختلف انجام می شود تا یک منطقه بزرگ با یک منطقه کوچک ادغام شود به این منظور که توسعه با سرعت یکسان انجام شود. اسناد حقوقی زیادی برای ترویج توسعه وجود دارد. طرح جامع یکی از این اسناد است که قوانین و دستورالعمل هایی را برای توسعه برنامه ریزی شده در حال و آینده ارائه می دهد. در ایران وزارت راه و شهرسازی متولی تهیه این دستورالعمل ها است.

نواحی شهری در طول چند دهه هم از نظر وسعت و هم از نظر پیچیدگی رشد کرده و در بیشتر مکان‌ها غیرقابل مدیریت شده‌اند. نیاز به مکانیزم یا راهی برای تنظیم این رشد احساس شد و از این رو روش هایی برای تنظیم یا «شکل دهی» این رشد ابداع شد. داشتن طرح جامع یکی از این تلاش هاست. روش‌های دیگر عبارتند از مکان‌های توسعه‌ای به نام «طرح توسعه شهر»، طرح‌های شهرسازی، طرح‌های کاربری اراضی، طرح‌های منطقه‌ای، طرح‌های «فضایی» مختلف دیگر که توسط مقامات ذیربط انجام می‌شود.

 

  طرح جامع چیست؟

طرح جامع شهری (Urban Master Plan) ابزاری است برای تعیین نیازهای زمین و زیرساخت برای کاربری‌های مختلف شهری و روستایی و تخصیص زمین برای کاربری‌های مختلف به منظور توزیع هماهنگ و پایدار فعالیت‌ها به‌گونه‌ای که شهرها و شهرها با فرم و ساختاری فراهم شوند که بتوانند در آن فعالیت کنند. بطوریکه همه کارکردهای اقتصادی و اجتماعی آنها به طور کارآمد و مؤثر کنار هم قرار گیرد. هدف از طرح جامع ارتقای رشد و هدایت و تنظیم توسعه حال و آینده شهرها با چشم انداز 20 تا 25 ساله است.

مطالعه مقاله طرح تفصیلی چیست؟

ویژگی های اساسی طرح جامع

این یک برنامه فیزیکی است: این طرح اساساً راهنمای توسعه فیزیکی شهراست. دامنه آن طولانی است: شامل برنامه ریزی بلند مدت است. جامع است: شامل تمام کارکردهایی است که یک جامعه را به کار می‌اندازد، مانند حمل و نقل، مسکن، کاربری زمین، سیستم‌های خدمات شهری و تفریح. علاوه بر این، این طرح روابط متقابل عملکرد را در نظر می گیرد. راهنمای تصمیم گیری است: برای هیئت برنامه ریزی، هیئت مدیره و شهردار یا مدیر راهنمای تصمیم گیری است؛ بیانیه خط مشی عمومی: این طرح ارزش ها، خواسته ها و دیدگاه های جامعه را به اصول استفاده از زمین و توسعه تبدیل می کند که می تواند رشد آینده جامعه شهری شما را هدایت کند.

 

مفهوم طرح جامع

طرح جامع همانطور که از نام آن پیداست جامع است که جنبه های مختلف برنامه ریزی مانند مسکن، حمل و نقل، زیرساخت و غیره را در بر می گیرد. ماهیت چند رشته ای دارد که شامل رشته های مختلف مطالعاتی مانند جنبه های اجتماعی، اقتصاد، محیط زیست، مهندسی، معماری و غیره می شود. طرح جامع یک سند بلند مدت است. چشم انداز سال آینده شهر را روشن می کند و توسعه را برای آینده برنامه ریزی می کند. طرح جامع بر استفاده منطقی از زمین متمرکز است که زمین را برای بهینه ترین استفاده برای فعالیت در یک مکان مشخص می کند. به طور کارآمد از منابع برای برآوردن نیازهای حال و آینده شهروندان استفاده می کند. طرح جامع باید محیط زیست و هزینه های مربوط به آن را در نظر بگیرد. پیشنهادات برای توسعه باید از نظر زیست محیطی پایدار باشد. طرح جامع مبتنی بر برنامه ریزی فراگیر است. همه اقشار جامعه را در طرح های توسعه در نظر می گیرد و بر مقرون به صرفه بودن تمرکز می کند. طرح جامع محدودیت هایی را در مناطق حساس زیست محیطی، در سایت های میراثی و مناطق ساخته شده سنتی ایجاد می کند و هنجارهای خاصی را برای این مکان ها در نظر می گیرد. طرح جامع منجر به رشد متوازن شهر می شود. از تمرکز یک فعالیت خاص در یک مکان جلوگیری می کند و توزیع کارآمد امکانات، زیرساخت ها، شبکه ها و مسکن را در نظر می گیرد و از مفهوم توسعه همسایگی پیروی می کند.

 

فرآیند تهیه طرح جامع

فرآیند قانونی

برای تهیه هر طرح قانونی به پشتوانه قانونی نیاز است تا بتوان آن را در زمین اجرا کرد. بر اساس اصول، اساسنامه و قوانینی که برگرفته از دولت است، اداره می شود. قوانین مختلفی که پشتوانه قانونی ارائه می کنند عبارتند از: قانون مرجع توسعه، قانون اعتماد بهسازی شهری نیاز به ضمانت اجرا دارد. قانون برنامه ریزی شهر و کشور نیاز به پشتوانه قانونی دارد تا بتواند قدرت اعمال، قدرت پلیس و قدرت قلمرو برجسته را بدهد. هر ساختمانی که از طرح جامع پیروی نکند می تواند به دادگاه ابلاغ شود و تخریب شود. اکثر فرآیندهای برنامه ریزی در حال انجام از مدل برنامه ریزی منطقی پیروی می کنند.

فرآیند فنی

این شامل چارچوب کار به منظور تهیه یک برنامه از تعیین اهداف تا نظارت است. تهیه طرح جامع مبتنی بر “نگاه سیستمی برنامه ریزی” است که مستلزم عقلانیت ابزاری است. ممکن است مراحل و مراحلی که توسط یک مرجع خاص یا سازمان برنامه‌ریزی مربوطه دنبال می‌شود متفاوت باشد. پیچیدگی شهر و خود سازمان تأثیر مستقیمی بر روند اتخاذ شده دارد.

  فرآیند عمومی

مشارکت دادن جامعه در تهیه طرح یکی از مهم ترین مولفه های برنامه ریزی شهری است زیرا آنها بهتر از مسائل و راه حل های محلی خود آگاه هستند. در هند مشارکت عمومی به شکل استماع عمومی است. این فرآیند به عنوان “مشارکت عمومی” یا “شناخت عمومی” نیز نامیده می شود. کل هدف داشتن طرح جامع رشد مساحت برای ساکنین محل است، بنابراین توجه به نظرات، ایرادات و پیشنهادات آنها ضروری است.

فرآیند مدیریت

فرآیند برنامه ریزی باید با مراقبت از منابعی مانند نیروی انسانی وقت، سازماندهی داخلی ادارات و روابط کاری و هماهنگی بین ادارات مختلف و سازمان های برنامه ریزی مدیریت شود. تعداد ذینفعان در مواقعی مانند کلانشهرهایی که تقسیم کار است، متعدد است. دقیق و به «هیئت‌های» مختلف یا سایر زیرمجموعه‌های بخش‌های مربوطه داده می‌شود. این طبقه بندی، در نظر گرفتن تمام بخش ها و سازمان های مربوطه و در نتیجه مدیریت آنها را ضروری می کند.

ضعف طرح جامع

طرح جامع یک سند برنامه آینده است که از داده های فعلی یا شاید داده های گذشته برای پیش بینی های آینده استفاده می کند. بنابراین، تا زمانی که اجرا می شود منسوخ شده است. معمولاً هر بار که یک طرح جامع تهیه می شود، هیچ بررسی فیزیکی انجام نمی شود. این یک سند سفت و سخت است. عدم اجرای به موقع؛ عدم مشارکت واقعی مردم؛ اغلب هماهنگی بین سازمان های مختلف وجود ندارد که منجر به اجرای ضعیف سیاست ها می شود.

 

———————-

این یک مقاله درباره ویژگی و روش تهیه طرح جامع شهری است.

This is an article about urban master plan characteristics and production methods.