توزیع جغرافیایی جمعیت به چگونگی پراکندگی افراد در سطح سیاره زمین بعنوان سیاره دارای حیات منظومه خورشیدی اشاره دارد و این توزیع به عوامل متعددی بستگی دارد. مناطق پرجمعیت اغلب به دلایل محیطی و اقتصادی جذاب‌ترند. به عنوان مثال، مناطق ساحلی و دشت‌های حاصلخیز به دلیل دسترسی به منابع آبی، شرایط مناسب کشاورزی (نقشه ها و اطلاعات ویژه کارشناسان کشاورزی)، و فرصت‌های اقتصادی جمعیت بیشتری را جذب می‌کنند. همچنین، شهرهای بزرگ به دلیل امکانات پیشرفته، بازار کار گسترده و دسترسی به خدماتی مانند آموزش و بهداشت، دارای تراکم جمعیتی بالاتری هستند (نقشه گوگل ارث جمعیت و لایه های GIS جمعیت شهرستان های ایران). در این نوشته به بررسی توزیع جغرافیایی مکانی جمعیت شهر و روستا و نقشه گوگل پراکندگی جمعیت خواهیم پرداخت.

در مقابل، مناطق کم‌جمعیت اغلب با شرایطی چون سختی‌های طبیعی، اقلیم نامساعد یا دسترسی محدود به منابع و خدمات مواجه‌ هستند. برای نمونه، بیابان‌ها، کوهستان‌ها و جنگل‌های دورافتاده معمولاً جمعیت کمتری دارند. علاوه بر عوامل محیطی، تحولات تاریخی، اجتماعی و سیاسی نیز می‌توانند بر توزیع جمعیت تأثیر بگذارند، نظیر مهاجرت‌ها، جنگ‌ها یا سیاست‌های دولتی که برخی مناطق را پرجمعیت‌تر یا بالعکس کم جمعیت می‌کنند.

در بستر جغرافیایی، سکونتگاه‌هاى جمعيتی شامل انواع سکونت غيرساکن و سکونت يکجانشين است که جوامع آنها به اشکال مختلف یا در روستا ها و شهرهای مختلف سکونت دارند و یا در پهنه هایی جغرافیایی مشخص کوچ می کنند. در هرصورت این جوامع محلی بسته به نوع استفاده از منابع طبیعی اشکال مشخصی از سکونتگاه ها را ایجاد می نمایند و برطبیعت به شیوه های مختلف تاثیر میگذارند. لذا، چگونگی توزیع مکانی جمعیت که در نتیجه تحرکات مکانی انسان بوجود می‌آید، از مباحث مهم ساختار جمعیت می‌باشد و چگونگی روابط متقابل جوامع انسانی و محیط طبیعی از مباحث مهم مطالعات جغرافیایی و به خصوص جغرافیای سیاسی است.

شواهد نشان می‌دهد که جمعیت ایران توزیعی نامتعادل دارد که ناشی از عوامل متنوع طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی است. از آنجا که عوامل مذکور اثر همدیگر را تشدید یا خنثی نموده، تعیین تأثیر جداگانه آنها امکان پذیر نیست. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که در توزیع مکانی جمعیت ایران، عوامل محیطی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نقش مهمی دارند. بدین نحو که تعداد جمعیت ایران، از غرب به شرق و از شمال به جنوب روند نزولی دارد که این نحوه‌ی پراکنش ناشی از عوامل محیطی مانند توپوگرافی، بارندگی، خاک حاصلخیز و منابع آب و غیره، عوامل اقتصادی مانند اشتغال، درآمد، فرصت‌های اشتغال و غیره، عوامل سیاسی مانند سیاستگذاری‌های دولتی، سرمایه‌گذاری‌های دولت و غیره،  و همچین عوامل اجتماعی مانند مهاجرت، پیوندهای خویشاوندی، جاذبه‌های مذهبی و غیره است.

در قسمت زیر می توانید برخی اطلاعات و نقشه های گوگل ارث جمعیت و همچنین تحلیل های جمعیتی جغرافیایی و تولید نقشه های جمعیت و ساختن نقشه پراکندگی جمعیت مرد و زن و ایجاد نقشه توزیع فضایی جمعیت به تفکیک شهری و روستایی و همچنین اطلاعات مسکن این افراد را مشاهده کنید.

جمعیت ایران به دلیل شرایط جغرافیایی و تاریخی از گذشته تا امروز توزیع نامتعادل و متفاوتی را تجربه کرده است. علاوه بر عوامل طبیعی نظیر توپوگرافی و اقلیم، مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی و اقتصادی نیز در این توزیع دخالت دارند. به عنوان نمونه، توپوگرافی ایران که شامل مناطق کوهستانی، بیابانی و جلگه‌ای است، باعث شده تا بعضی مناطق به دلیل عدم دسترسی به منابع آب و خاک حاصلخیز کم‌جمعیت‌تر باشند. در مقابل، مناطق شمالی و غربی به دلیل شرایط اقلیمی مناسب‌تر، بارندگی بیشتر و امکان کشاورزی، جمعیت بیشتری را جذب کرده‌اند. از سوی دیگر، شهرهای مرکزی و کلان‌شهرهایی مانند تهران به دلیل فرصت‌های اقتصادی، اشتغال و امکانات رفاهی، مراکز اصلی تمرکز جمعیت هستند.

عوامل سیاسی و تاریخی نیز در شکل‌گیری این الگوی پراکندگی تأثیرگذار بوده‌اند. به‌عنوان مثال، مهاجرت‌های جمعیتی به دلیل جنگ‌ها یا سیاست‌های دولتی از گذشته تا امروز تغییرات عمده‌ای در توزیع جمعیت ایجاد کرده‌اند. همین‌طور، تصمیمات دولتی در مورد سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و مناطق خاص نیز می‌تواند به تمرکز جمعیتی در برخی مناطق منجر شود. با این حال، این توزیع نامتعادل پیامدهایی مانند فشار بیش‌ازحد بر منابع طبیعی، آلودگی محیط زیست، و ایجاد چالش‌های اجتماعی نظیر تراکم جمعیت شهری را به دنبال داشته که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌های بازتوزیع جمعیت برای آینده‌ای متوازن‌تر است.

این نحوه پراکنش جمعیت، می‌تواند پیامدها و اثرات مختلفی را به دنبال داشته باشد، مثلاً در برخی از مناطق افزایش مهاجرت مردم به نواحی دیگر موجب رهاشدن خدمات و امکانات شده و در نتیجه سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی بلااستفاده رها می‌گردند. همچنین این نحوه‌ی پراکندگی جمعیت موجب بالارفتن تراکم در برخی مناطق مثل استان‌های تهران و استان های اطراف پایتخت، گیلان، مازندران شده که این افزایش تراکم، خود می‌تواند فشار بر بهره‌برداری از منابع را افزایش داده و آسیب‌های زیست محیطی را به دنبال داشته باشد. در این مقاله فوری آموزی به ابعاد توزیع جغرافیایی مکانی جمعیت شهر و روستا و نقشه گوگل پراکندگی جمعیت شهرستان های ایران روی نقشه های آنلاین Google Earth پرداخته ایم.