متداول ترین نیاز ها در مدیریت محیط
متداول ترین نیاز ها در مدیریت محیط
در امرمدیریت محیط، معمولا نیاز به ارزیابی ماهیت بلایا ومنابع وبه ویژه نحوه توزیع وتغییرات آنها بر حسب زمان، تقاضا برای مساعدت ژئومورفولوژیک را ضروری می سازد.
متداولترین نیازها عبارتنداز:
تهیه نقشه چشم انداز زمین، یا ویژگی های منتخب آن ویا ساماندهی ماهیت وعلل تغییر آن،
تاکید وتکیه بر بعضی از روش های تحلیلی ژئومورفولوژیست ها در امر تهیه نقشه وساماندهی تغییر زمین ارزشمند است، زیرا این روش ها مستقیما از آموزش های ژئومورفولوژیک اخذ شده اند،
از همه مهمتر، مهارت در تفسیر میدانی چشم انداز زمین، بدون شک توفیق در کارهای جدیدتر ژئومورفولوژیک در مدیریت محیط را در پی دارد.
موارد فوق متداول ترین نیاز ها در مدیریت محیط است که برای راه اندازی یک سیستم منسجم مدیریت و برنامه ریزی آمایش سرزمین ضروری است.
نویسنده: اکبر رستمی، کارشناس ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه شهید بهشتی
اهمیت سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در مدیریت بازاریابی
اهمیت سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در مدیریت بازاریابی
نرم افزار های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در بسیاری از قلمروهای كاربردی، اهمیتی خاص دارد، بعنوان مثال: جنگلداری، كاداستر، مدیریت خدمات رفاهی، طرح‌ریزی و مدیریت حمل و نقل، مهندسی راه و ساختمان، كشاورزی، حفاظت محیط زیست، برنامه‌ریزی شهری، مدیریت منابع، بهره‌برداری معادن، كشتیرانی (+)، برنامه‌ریزی ملی و ناحیه‌ای، زمین‌آرایی، برنامه‌ریزی نظامی، امینت و دفاع ملی و . . . از آن جمله‌اند. از سایر حوزه هایی که GIS در آنها بسیار حائز اهمیت است حوزه مدیریت بازاریابی است که در اینجا به بیان اهمیت و کاربرد GIS در این حوزه میپردازیم.
کسب و کارها باید دنیایی از اطلاعات را مدیریت و از آنها استفاده کنند. این اطلاعات شامل یک موقعیت جغرافیایی، یک آدرس، یک محدوده و منطقه سرویسدهی، محلهایی برای فروش و مسیرهای تحویل که بتواند در یک نقشه دیده شده و تحلیل گردد، میباشد. سیستمهای اطلاعات بازاریابی (MKIS) سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری هستند که در تصمیمات بازاریابی خاص مورد استفده قرار میگیرند. معمولا MKIS در بازاریابی جهانی، تصمیمگیریها را در چهار حوزه تقسیم میکند و سپس این حوزه ها را به همدیگر و به سایر حوزه های بازاریابی ارتباط می دهد. سیستمهای اطلاعات جغرافیایی میتواند به عنوان ژنراتور مبحت تصمیمگیری در MKIS معرفی شود. یک مزیت منحصر به فرد GIS نسبت به سایر فناوریها و تکنیکها، قابلیت یکپارچه سازی اطلاعات از منابع مختلف و حوزههای تصمیمگیری مشترک در موارد مورد نیاز است و همین ویژگی است که امکانی نظیر، ارائه محصولات محلی با تمایز و ارزش افزوده بالا را که در واقع به عنوان کالاهای سنتی از استقبال خرید خوبی هم برخوردارند را برای تولید کنندگان محلی فراهم میکند. این سیستم با دو مکانیسم زیر موجب ایجاد ارزش در تصمیمگیری بازاریابی میشود:
الف) راهی را برای تحلیل اطلاعات داخلی و خارجی بازاریابی فراهم میکند و اطلاعات را در یک فرمت مناسب برای تصمیمگیری در اختیار بازاریابان قرار میدهد.
ب) با ادغام اطلاعات درونی و بیرونی بازاریابی تا حد زیادی موجب اثر بخشی تصمیمگیری میشود.
آمیخته های بازاریابی (p4) قیمت، محصول، مکان و تبلیغات هستند که با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در مدیریت بازاریابی، یک P اضافه در کنار 4p بازاریابی ایجاد میشود. امروزه GIS باعث یکپارچه شدن اجزاء گوناگون چهارP بازاریابی شده و امکان تصمیم گیری استراتژیک را در بازاریابی ایجاد میکند.
و به طرق زیر موجب افزایش اثر بخشی بازاریابی میشود:
تحلیل مشتری: سیستم اطلاعات جغرافیایی به کسب و کارها کمک میکند که ارزش و رفتار مشتریان را سازماندهی و پیگیری کنند و بتوانند تشخیص دهند که مشتریان شرکت چه کسانی هستند، چه چیزی میخواهند و چگونه میتوان به آنها دست یافت و کجا مشتریانی همانند آنها وجود دارد. (+)
تحلیل بازار: ابزار تحلیل بازار GIS میتواند در تعیین کردن اینکه کدام محصول یا تیلیغات با شیوه زندگی و الگوی خرید مشتریان سازگار است کمک زیادی کند. (+)
انتخاب: GIS میتواند به کسب و کارها در انتخاب محل احداث فروشگاههای جدید، مراکز توزیع یا مناطق سرویس دهی کمک کند. (در این مورد میتوانید به مقاله انتخاب مکان فروشگاه: نحوه پیدا کردن و اولویت بندی مکان ها مراجعه کنید)
مدیریت مناطق فروش: GIS میتواند به داده ها حساسیت نشان دهد و بهترین سناریوها را برای توسعه، حفاظت و افزایش قدرت نفوذ کسب و کارها ارائه کند. GIS میتواند برای پیگیری، مدیریت و پیشبینی فروش و موجودی انبار به کار رود. همچنین میتواند برای تعیین و تشخیص بهترین محدوده کاری و متعادلسازی مناطق فروشی که به نظر اوریب و ناصاف میرسند به کار رود.
نویسنده: احمد الاهی ، کارشناس ارشد مدیریت استراتژیک، دانشگاه تهران
منابع و مآخذ:
1. محمد طالقانی، بهمن رمضانی گورابی. جایگاه و نقش سیستمهای اطلاعات جغرافیایی در مدیریت بازاریابی
]. 1391 بهمن 29[<http://smsm.ir/post-407.aspx> Online.2
.3 Bilge dogan,& Ummuhan Gokovali.(2012).”Geographical Indication: The Aspect of Rural Development and Marketing Through the Traditional Product”.Procedia – Social and Behavioral Science,761-765.
.4 Ronald L. Hess ,Ronald S. Rubin ,Lawrence . West Jr. 2004 .”Geographic information system as a marketing information system technology”.38.197-212.
5. Beaumont,J.R.”GIS and analysis, in Geographical Information System: Orinciples and Applicaton”, Maguire, D.J., Goodchild, M.F . and Rhind, D.W.(eds), Logman Scientific & Technical.2001.
سرفصل های تحلیل فضایی (Spatial analysis) در GIS
تحلیل فضایی
در این مقاله تعاریف و انواع کابردهای تحلیل فضایی مورد بحث قرار گرفت. همچنین در این نوشته مهمترین سرفصل هایی که باید مباحث تحلیل فضایی را پوشش بدهند را تالیف و معرفی کردیم. این مباحث برای آموزش تحلیل فضایی در GIS ضروری هستند تا علاقمندان به این فناوری بتوانند در این فنون نقش مهمی در توسعه کشور ایفا کنند. این نوشته با هدف آشنایی مدرسین محترم با سرفصل های تحلیل فضایی در نرم افزارهای GIS است. لازم به ذکر است که سرفصل ها می تواند با توجه به هدف آموزش، محدودیت های اطلاعاتی و محدودیت ساعات دوره ها، و همچنین سطح مهارت فوری آموزان متفاوت باشد و با نیازهای دانشجویان سازگار شود.
پنج تکنیک کلیدی در تحلیل فضایی
سرفصل های تدریس تحلیل فضایی در GIS
تعریف تحلیل فضایی
تحلیل فضایی به معنی روشی برای مدل‌سازی فضایی پیشرفته است که به مدل‌سازی زمین، یافتن مکان‌ها و مسیرهای مناسب، کشف الگوهای فضایی و انجام تحلیل‌های هیدرولوژیکی و آماری کمک میکند. تحلیل فضایی به مطالعه موجودیت ها با بررسی، ارزیابی، ارزیابی و مدل سازی ویژگی های داده های مکانی مانند مکان ها، ویژگی ها و روابطی که ویژگی های هندسی یا جغرافیایی داده ها را آشکار می کند، اشاره دارد.
فرآیند تحلیل جغرافیایی شامل تفسیر، کاوش و مدل‌سازی داده‌های GIS میشود. نرم افزار تحلیل فضایی بر اساس تعداد وظایف و پیچیدگی آنها، اطلاعات بازیابی شده را پردازش می کند. به طور خلاصه، تجسم ساده ترین رویکرد است، در حالی که یک رویکرد دقیق تر شامل تجزیه و تحلیل جامع و ابزارهای خاص برای بسط بینش های عملی است. در تحلیل فضایی، فاصله و شکل اندازه‌گیری میشود، مسیرها و حمل‌ونقل نقشه‌برداری می‌شوند و همبستگی‌های فضایی با مقایسه مکان‌های مشاهده شده و تاریخی اشیا، رویدادها و مکان‌ها ایجاد می‌شوند. این فرایند تحلیل فضایی می تواند کاربردهای مختلفی در صنایع، خدمات شهری، کسب و کارهای شهری، و ارزیابی های زیست محیطی و سرانه های شهری داشته باشد.
تجزیه و تحلیل فضایی معمولاً شامل پنج مرحله است: درک هدف، تهیه داده ها، انتخاب ابزار و تکنیک ها، انجام تحقیق و برآورد نتایج (+).
برخی از مزایای تحلیل فضایی چیست؟
تجزیه و تحلیل فضایی در GIS تصمیمگیری را در زمینه‌های مختلف تسهیل میکند، از مسائل جزئی تجاری معمولی گرفته تا تلاش‌های امدادرسانی به بلایا در مقیاس جهانی می تواند از نتایج تحلیل فضایی در نرم افزار های GIS بهره مند شوند. با ردیابی تغییرات و درک روندها، فرایند جستجوی جغرافیایی نه تنها مختصات را تشخیص می دهد، بلکه زمان را نیز بیان می کند. از آنجایی که امروزه سنجنده های ماهواره‌ها مکان‌هایی را تصویر برداری می کنند که دسترسی به آنها یا از راه دور دشوار است، نرم‌افزارها و تکنیک‌های تجزیه و تحلیل فضایی این امکان را به ما می‌دهند تا داده‌ها با دقت و سرعتی پردازش شود که هرگز با استفاده از تحلیلگر انسانی امکان‌پذیر نیست. سنجنده ها محدوده های نامرئی را می بینند که چشم انسان توانایی دیدن آن مکان ها و اشیا را ندارد. همچنین انسان توانایی پایش 24 ساعته از سطح زمین را بطور مداوم ندارد و یا هزینه عملی اینکار بسیار سنگین است. سنجنده های مستقر روی ماهواره ها بطور دایم سطح سیاره زمین را رصد می کنند. با تجزیه و تحلیل داده های مکانی کامپیوتری، حجم های بزرگ داده را می توان تقریباً بلافاصله پردازش کرد. تحلیل های ابرداده های مکانی با هوش مصنوعی می تواند دستاوردهای علمی را نسبت به گذشته چندین برابر افزایش بدهد.
پنج تکنیک کلیدی در تحلیل فضایی
زمین آمار. معمولاً برای مطالعه و مدل‌سازی داده‌های پیوسته فضایی استفاده میشود. این پنج تکنیک عبارتند از خودهمبستگی فضایی (Spatial Autocorrelation)، تحلیل الگو (Pattern Analysis)، درون یابی فضایی (Spatial Interpolation)، رگرسیون فضایی (Spatial Regression). در نرم افزارهای فناوری سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، تحلیل های فضایی عمدتا با ساختار داده های رستری عمل می کنند. در این ساختار داده تمام سطح زمین یک شهر به خانه های شطرنجی تقسیم می شود که هر خانه شطرنجی یک عدد ارزش رستری دارد. در نتیجه تمام یک شهر به یک ماتریس وارد می شود که هر واحد متریک از این شهر برای هر پارامتر (اجتماعی، اقتصادی، کالبدی) عددهای خاص خود را دارد. در نتیجه همه این اعداد برای هر واحد متریک از شهر می توانند باهم عملیات ریاضی داشته باشند. این فرایند تحلیل رستری به تحلیل دقیق تمام آن منطقه یا سکونگاه شهری یا روستایی کمک میکند.
تحلیل فضایی هر دو روش کیفی و کمی را برای ارزیابی مکان ها، ویژگی ها و روابط عوارض در بستر مکان در داده های جغرافیایی به کار می گیرد. تجزیه و تحلیل فضایی می تواند برای داده ها در هر مقیاسی، از مقیاس یک شی تا مقیاس جهانی، اعمال شود، و یک ابزار اساسی در GIS است.
آموزش ابزارهای تحلیل فضایی ArcGIS در آموزش پروژه محور مکانیابی سایت های انتخابی به شرح زیر است.
سرفصل های تدریس تحلیل فضایی در GIS
در ادامه این قسمت مهمترین سرفصل ها برای تدریس تحلیل فضایی ارائه شده است. این سرفصل ها میتواند به همکاران عزیز کمک کند که به بهترین شکل بتوانند این مباحث را به علاقمندان به GIS آموزش بدهند.
فصل اول:
استخراج داده های رستری
ایجاد لایه فاصله
ایجاد لایه های تراکم
ایجاد لایه با درونیابی
اعمال عملیات های ریاضی
دستورات همسایگی
انواع روش های کرنل
انواع فیلتر ها
ابزارهای توپوگرافی
فصل دوم:
نهایی سازی لایه های رستری
طبقه بندی لایه ها ابزارهای جبری
طبقه بندی با عملگرهای ریاضی
فصل سوم:
تلفیق لایه ها با روش جبری
تلفیق لایه ها با روش فازی
تحلیل های آماری زونال
تصمیم گیری نهایی
نتیجه گیری
در این مقاله تعاریف و انواع کاربردهای تحلیل فضایی مکانی مورد بحث قرار گرفت. سپس مهمترین سرفصل ها برای تدریس تحلیل فضایی در GIS ارائه شده است تا بتواند راهنمایی برای همکاران عزیز در تدریس این مبحث به علاقمندان GIS باشد. سرفصل های تحلیل فضایی در این نوشته به مدرسین محترم کمک می کند بهترین طرح درس و سیلابس ها را برای آموزش تحلیل فضایی به دانشجویان یاد بدهند. این نوشته شامل سرفصل هایی است که کل مهارت های حوزه های شهری و شهرسازی، محیط زیستی، و کشاورزی، و سایر تخصص ها را پوشش می دهد.
نقشه چیست؟ همه چیز درباره تاریخچه، انواع و کاربردها و آینده نقشه
نقشه چیست؟ همه چیز درباره تاریخچه، انواع و کاربردهای نقشه
نقشه (Map) یکی از قدیمی‌ترین و کارآمدترین ابزارهای بشر برای یافتن مسیر و آشنایی با محیط اطراف است. نقشه‌ها به ما کمک می‌کنند تا مکان‌ها را به دقت شناسایی کنیم، مسیرها را پیدا کنیم و حتی از منابع طبیعی و زیست‌محیطی بهتر استفاده کنیم. نقشه از گذشته های دور برای تمام اقدامات اجرایی توسط تجار، ثروتمندان و دولت ها مورد استفاده قرار می گرفت. امروزه نقشه نه فقط ابزار پیدا کردن مکان ها بلکه ابزار تحلیل مکان ها برای پیدا کردن بهترین گزینه های جغرافیایی است. در این مقاله، به بررسی تعریف نقشه، تاریخچه، انواع مختلف آن و نقش پررنگ نقشه‌ها در زندگی روزمره و حوزههای مختلف میپردازیم. در ادامه قصد داریم به بررسی موضوع نقشه چیست؟ همه چیز درباره تاریخچه، انواع و کاربردها و آینده نقشه بپردازیم.
امروزه نقشه‌ها تنها محدود به ابزاری برای یافتن مکان‌ها نیستند، بلکه به یک وسیلهٔ تحلیلی برای درک بهتر فضاها و موقعیت‌های جغرافیایی تبدیل شده‌اند. با استفاده از نقشه‌ها، میتوان داده‌های مختلفی را روی سطح زمین تحلیل کرد و بهترین گزینه‌های ممکن از نظر موقعیت مکانی را پیدا کرد. این امر در حوزه‌هایی مثل برنامه‌ریزی شهری، مدیریت منابع طبیعی، حمل‌ونقل و حتی بازاریابی کاربرد گسترده‌ای دارد.
در این مقاله قصد داریم به بررسی جامعی از نقشه‌ها بپردازیم؛ ابتدا با تعریف دقیق از نقشه و سپس مرور تاریخچه آن از گذشتگان تا کنون. همچنین انواع مختلف نقشه‌ها و کاربردهایشان در علوم و زندگی روزمره را مورد بحث قرار خواهیم داد و به این پرسش پاسخ خواهیم داد که چرا نقشه‌ها امروزه یکی از ابزارهای ضروری در تصمیم‌گیری‌های مکانی محسوب می‌شوند.
تعریف نقشه: نقشه چیست؟
نقشه، نمایشی تصویری از یک منطقه یا مکان است که در آن موقعیت جغرافیایی، مرزها، عناصر طبیعی و انسانی و اطلاعات مهمی مانند جاده‌ها، رودخانه‌ها و کوه‌ها به نمایش در می‌آید. نقشه‌ها به ما کمک می‌کنند تا مفهوم مکان و فاصله را درک کنیم و اطلاعاتی جامع و ساده‌شده از محیط اطراف خود بدست آوریم.
نقشه ها به قدری از گذشته تا به امروز روی اقدامات عملیاتی بشر تاثیرگذار بوده است که امروزه برنامه ریزی برگرفته از مفهوم نقشه ریزی است. در واقع نقشه ریزی یا همان برنامه ریزی یعنی کل سیستم مدیریت یک کشور و مدیریت شهری باید حتما براساس یک نقشه ریزی باشد که به تصویر شوراهای شهری و ملی کشورهای جهان رسیده باشد. هر کشوری برای انجام اقدامات خود به پلن یا نقشه نیاز دارد. درواقع plan برگرفته از صفحه تخت یا همان نقشه است که برای هرکاری نیاز به یک نقشه داریم. در هر صورت، کاربرد امروزی نقشه نه فقط برای نمایش عوارض و مکان های سطح سیاره زمین و نمایش مکان خدماتی مانند هتل، پمپ بنزین، رستوران ها، خدمات عمومی و مانند اینها، بلکه چیزی فراتر از پیدا کردن این مکان ها است. امروزه نقشه سازی یا نقشه ریزی به معنی این است که تمام فاکتورهای سطح یک شهر یا یک کشور را در کنار هم در یک سیستم جامع ببینیم. اگر بخواهیم مثلا یک بیمارستان را فقط براساس 5 فاکتور نیاز های جمعیتی، دسترسی به راه ها، نیازهای امنیتی، و خصوصیات ناهمواری های سطح زمین، و قیمت اراضی انتخاب کنیم. شاید بتوانیم بدون نیاز به سیستم های هوشمند و فناوری های جغرافیایی این کار را انجام بدهید. اما این انتخاب مکان برای احداث بیمارستان می تواند با مشکلاتی همراه باشد. مثلا ممکن است ناخواسته متوجه شویم که این بیمارستان در کنار یک کارخانه یا در مجاورت یک پارکینگ طبقاتی قراردارد. یا شاید متوجه شویم که این بیمارستان بر روی یک قنات قدیمی (مشاهده نقشه قنات های کل کشور) واقع شده است که می تواند در زمان بروز زمین لرزه های ریز موجب لرزش های ناخواسته شود که برای مثلا اتاق عمل بیمارستان هرگز مناسب نیست. اگر بعد از انتخاب مکان و احداث بیمارستان متوجه شویم که در نزدیکی یک گسل قراردارد دیگر نمی تواند بیمارستان را منتقل کنیم. یا ناچاریم هزینه های زیادی برای مقاوم سازی نماییم. درحالیکه اگر همین هزینه ها را در مراحل اولیه برای مطالعه مکانیابی بیمارستان با استفاده از فناوری های جغرافیایی انجام میدادیم این هزینه های مازاد کمتر می شد. لذا، گفتیم با 5 فاکتور می توانیم چشمی و بدون نیاز به فناوری های مکانیابی این انتخاب ها را برای بیمارستان یا هر مکان دیگری مانند کارخانجات، نیروگاه ها، هتلها، و غیره انجام بدهیم. اما برای لحاظ کردن بیش از 100 فاکتور مهم این کار نیازمند فناوری هایی مانند GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی) است. بنابراین، مفهوم واقعی نقشه و نقشه ریزی از اینجا می آید که باید همه فاکتورهای تک تک تحلیل شوند و یک به یک مقایسه شده و نهایتا بهترین مکان برای هر سازه یا هر کاربری انتخاب شود.
تاریخچه نقشه و نقشه‌کشی
اولین نقشه‌های تاریخ به حدود 5000 سال قبل بازمی‌گردد، زمانی که بشر برای نخستین بار تلاش کرد تا محیط اطراف خود را به صورت تصویری و گرافیکی نمایش دهد. نقشه‌ها در طول زمان از طرح‌های ساده و خام به نقشه‌های پیچیده و دقیقی تبدیل شده‌اند که از تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای مثل تصاویر ماهواره‌ای و سیستمهای GPS استفاده می‌کنند. پدر علم نقشه‌برداری مدرن، جراردوس مرکاتور، به دلیل طراحی سیستم مختصات مداری که استفاده از نقشه‌های دریانوردی را ساده‌تر کرد، شناخته میشود. اکنون، با پیشرفت فناوری، نقشه‌ها نه‌تنها بر روی کاغذ بلکه به صورت دیجیتالی نیز در دسترس‌اند و به شکل‌های دقیق‌تر و تعاملی‌تر ارائه می‌شوند.
اولین نقشه‌های شناخته شده به هزاران سال پیش بازمی‌گردد و معمولاً روی سنگ، چوب یا لوح‌های گلی کشیده می‌شدند. این نقشه‌ها بیشتر جنبه نمادین داشتند و تنها تصویری تقریبی از مناطق را ارائه می‌دادند. قدیمی‌ترین نقشه‌های ثبت شده مربوط به تمدن بابلی است که حدود ۲۵۰۰ سال پیش از آن استفاده می‌کردند. در این دوران، نقشه‌ها عمدتاً برای اهداف نظامی، مذهبی یا مدیریت زمین به کار می‌رفتند و دقت علمی چندانی نداشتند.
با پیشرفت تمدن و توسعه دانش جغرافیا و ریاضیات، به ویژه در یونان باستان، نقشه‌ها دستخوش تغییرات عمیقی شدند. دانشمندانی مانند بطلمیوس در قرن دوم میلادی، نقشه‌هایی با دقت بیشتری با استفاده از عرض‌ها و طول‌های جغرافیایی ترسیم کردند. در دوران اسلام نیز دانشمندانی چون ابوریحان بیرونی و المقدسی نقشه‌های دقیقی از مناطق مختلف جهان آن زمان تهیه کردند. این دوره را میتوان مبدأ نقشه‌برداری علمی دانست.
در قرون وسطی و به خصوص با آغاز دوران اکتشافات جغرافیایی در قرن پانزدهم و شانزدهم، نقشه‌ها اهمیت فراوانی یافتند و به ابزاری حیاتی برای سفرهای دریایی و گسترش امپراتوری‌ها تبدیل شدند. در قرن هجدهم و نوزدهم، با پیشرفت فناوری نقشه‌برداری و ظهور کارتوگرافی به عنوان یک علم، نقشه‌ها دقت و استاندارد بالایی یافتند. امروزه با ظهور فناوری‌های دیجیتال و سامانه‌های موقعیت‌یابی ماهواره‌ای (GPS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نقشه‌ها به ابزارهای پیشرفته‌ای تبدیل شده‌اند که قادرند دنیای ما را به صورت واقع‌بینانه و در زمان واقعی نمایش دهند.
انواع نقشه‌ها و کاربردهای آنها
نقشه‌ها بسته به نوع استفاده و اطلاعاتی که ارائه می‌دهند، انواع مختلفی دارند. در ادامه به برخی از اصلی‌ترین انواع نقشه‌ها اشاره می‌کنیم:
- نقشه‌های جغرافیایی (طبیعی): این نقشه‌ها شامل نمایش ویژگی‌های طبیعی زمین مانند کوه‌ها، رودخانه‌ها و جنگل‌ها هستند و به ما درک بهتری از محیط زیست و جغرافیای طبیعی می‌دهند.
- نقشه‌های سیاسی: این نقشه‌ها برای نمایش مرزهای سیاسی، کشورها، استان‌ها و شهرها استفاده می‌شوند و ابزار مهمی در جغرافیا و علوم سیاسی به شمار می‌آیند (+).
- نقشه‌های توپوگرافی: این نقشه‌ها اطلاعات دقیقی از پستی‌ها و بلندی‌های زمین، ارتفاعات و عوارض سطح زمین ارائه می‌دهند و برای کاربردهایی مانند مهندسی، زمین‌شناسی و معماری مورد استفاده قرار میگیرند (+).
- نقشه‌های آب و هوایی: این نقشه‌ها وضعیت آب و هوای مناطق مختلف را نمایش می‌دهند و برای پیشبینی وضعیت جوی و برنامه‌ریزی در کشاورزی و مدیریت بحران مفید هستند (+).
- نقشه‌های حمل و نقل: این نقشه‌ها شامل مسیرها و شبکه‌های حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی هستند و در مدیریت ترافیک و برنامه‌ریزی سفر استفاده می‌شوند (+).
- نقشه‌های شهری: این نقشه‌ها برای نمایش نقشه‌های داخلی شهرها، خیابان‌ها، ساختمان‌ها و زیرساخت‌های شهری به کار می‌روند و در برنامه‌ریزی و توسعه شهری بسیار موثر هستند (+).
نقشه‌ها در عصر دیجیتال: نقشه‌های آنلاین و GPS
امروزه، فناوری دیجیتال به طور کامل دنیای نقشه‌ها را تغییر داده است. نقشه‌های آنلاین مثل Google Maps، Apple Maps و OpenStreetMap به کاربران امکان می‌دهند که اطلاعات مکانی را به صورت لحظه‌ای دریافت کنند، مسیرهای خود را با دقت بیشتر برنامه‌ریزی کنند و حتی از شرایط ترافیکی به‌روز مطلع شوند. سیستمهای GPS یا مکانیابی جهانی نیز به تلفن‌های همراه و خودروها امکان می‌دهند تا با دقت بیشتری موقعیت خود را پیدا کرده و در مسیریابی بهتر عمل کنند.
مزایای استفاده از نقشه‌ها در زندگی روزمره و کسب‌وکارها
نقشه‌ها به افراد و سازمان‌ها کمک می‌کنند تا درک بهتری از مکان‌ها، محیط زیست و حتی داده‌ها داشته باشند. برخی از مهمترین مزایای نقشه‌ها عبارتند از:
- مسیریابی و جهت‌یابی: نقشه‌ها به مردم کمک می‌کنند تا بهترین مسیرها را پیدا کنند و به مقاصد خود برسند.
- برنامه‌ریزی و توسعه شهری: نقشه‌ها ابزارهای مهمی برای برنامه‌ریزی، توسعه و مدیریت شهرها هستند (+).
- تجزیه و تحلیل داده‌های مکانی: نقشه‌ها با تحلیل داده‌های مکانی و ترکیب آن با سایر داده‌ها، در حوزه‌هایی مانند بازاریابی، مدیریت زنجیره تأمین و تحقیقات علمی مورد استفاده قرار میگیرند.
- آموزش و پژوهش: نقشه‌ها ابزارهای ارزشمندی در آموزش علوم جغرافیا، تاریخ و زمین‌شناسی هستند.
چگونه از نقشه‌ها در زندگی خود بهتر استفاده کنیم؟
برای استفاده بهینه از نقشه‌ها، میتوان از منابع و ابزارهای دیجیتال استفاده کرد که اطلاعات به‌روز و متنوعی را در اختیار ما قرار می‌دهند. ابزارهایی مانند Google Maps و Waze، یا برنامه های ایرانی مانند نشان و یا برنامه بلد مسیرهای دقیق و بهترین گزینه‌ها را برای مسافرت و جابه‌جایی فراهم می‌کنند. در زندگی روزمره، داشتن آشنایی با نقشه‌های مختلف و توانایی تحلیل آنها به ما در تصمیمگیری بهتر کمک میکند. در موارد اضطراری نیز نقشه‌های بحران و امداد و نجات می‌توانند به ما در تعیین سریع‌ترین مسیرها و دسترسی به مناطق امن و پناهگاه های اضطراری (مشاهده نقشه گوگل ارث پناهگاه های اضطراری شهر تهران) کمک کنند.
امروزه پلتفرم هایی مانند زمین ایکس (www.zaminx.ir) نقشه های تحلیلی دقیقی برای انواع کسب و کارها ارائه می دهند که این نقشه های زمین ایکس می تواند به تصمیم گیری برپایه اطلاعات دقیق بسیار کمک کند.
برای مثال شما می توانید با وارد کردن مشخصات سندی ملکی خود داخل یک فایل اکسل براحتی موقعیت مکانی ملک خود را روی نقشه های آنلاین در کنار سایر مکان ها مشاهده کنید. برای مشاهده اکسل نمایش موقعیت جغرافیایی سند تک برگ روی نقشه های آنلاین کلیک کنید.
آینده نقشه‌ها: از نقشه‌های دیجیتال تا نقشه‌های تعاملی سه‌بعدی
با پیشرفت تکنولوژی، نقشه‌ها به سمت سه‌بعدی و تعاملی شدن پیش می‌روند. اکنون میتوان از نقشه‌های واقعیت افزوده (AR) استفاده کرد که اطلاعات مکانی را بر روی نمایشگر تلفن یا عینک هوشمند به صورت لحظه‌ای نمایش می‌دهند. این نقشه‌ها می‌توانند به مسافران و گردشگران تجربه جدیدی از دیدن مکان‌ها و جاذبه‌های گردشگری ارائه دهند. همچنین، با استفاده از هوش مصنوعی و ابرداده‌ها، نقشه‌ها به ابزاری هوشمند و پویا برای تحلیل و پیشبینی وضعیت‌های مختلف تبدیل خواهند شد.
استفاده از نقشه ها برای فروش بیشتر
استفاده از نقشه‌ها در حوزه بازاریابی و فروش، یکی از راهکارهای کارآمد برای شناخت بهتر مشتریان و برنامه‌ریزی دقیق‌تر است. با تحلیل داده‌های جغرافیایی، میتوان مناطق با پتانسیل بالا برای فروش محصولات یا خدمات را شناسایی کرد. نقشه‌ها به کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا بدانند در کدام مناطق تقاضا بیشتر است و چگونه می‌توانند منابع خود را بهینه‌تر تخصیص دهند.
در بازاریابی محلی، نقشه‌ها نقش مهمی در هدف‌گیری مشتریان ایفا می‌کنند. با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، میتوان ناحیه‌های تحت پوشش یک فروشگاه یا مرکز خدماتی را تعیین کرد و سپس با توجه به متراژ جمعیت، درآمد سرانه و عادات خرید ساکنان، استراتژی‌های بازاریابی مناسب را طراحی کرد. این روش به افزایش کارایی تبلیغات و کاهش هزینه‌های غیرضروری کمک میکند. (مطالعه مقاله چطور اطلاعات جمعیت می تواند به افزایش فروش کمک کند؟ پیشنهاد می شود).
نقشه‌ها همچنین در برنامه‌ریزی برای باز کردن شعب جدید یا انتخاب نقاط فروش موثر هستند. با تحلیل موقعیت رقبا، ترافیک عبوری و دسترسی مشتریان، تصمیمات هوشمندانه‌تری برای توسعه فیزیکی کسب‌وکار میتوان گرفت. این نوع تحلیل مکانی به حداقل رساندن ریسک سرمایه‌گذاری و افزایش موفقیت واحد‌های جدید کمک میکند.
در بازاریابی دیجیتال نیز نقشه‌ها کاربردهای زیادی دارند. مثلاً تبلیغات هدفمند بر اساس موقعیت جغرافیایی کاربران (Location-Based Marketing) با استفاده از نقشه‌های دیجیتال انجام میشود. شرکت‌ها می‌توانند به مشتریان نزدیک خود پیشنهادات ویژه ارائه دهند یا در زمان مناسب، آنها را به سمت خرید هدایت کنند. این روش به افزایش تبدیل فروش و وفاداری مشتری کمک میکند.
در نهایت، نقشه‌ها در مدیریت فروش و هدایت تیم‌های فروش نیز کاربرد دارند. با استفاده از نقشه‌های تعاملی و برنامه‌های مبتنی بر موقعیت مکانی، میتوان مسیرهای بهینه را برای نمایندگان فروش تعیین کرد، زمان حضور در محل مشتریان را برنامه‌ریزی کرد و عملکرد تیم‌ها را به صورت لحظه‌ای پیگیری کرد. این رویکرد منجر به صرفه‌جویی در زمان و هزینه و افزایش رضایت مشتری میشود.
در مقاله نقشه چیست؟ همه چیز درباره تاریخچه، انواع و کاربردها و آینده نقشه شما با مفهوم و کاربردهای نقشه از ابعاد مختلف آشنا شدید و درباره آینده نقشه ها بیشتر خواهید آموخت.
نقشه های واقعیت مجازی و واقعیت افزوده در آینده
در آینده، واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) می‌توانند نقشه‌ها را از حالت دو بعدی یا سه بعدی ساده به محیط‌های تعاملی و زنده تبدیل کنند. با استفاده از VR، کاربران قادر خواهند بود به صورت مجازی در یک شهر، ساختمان یا منطقه دورافتاده قرار بگیرند و آن را از نزدیک تجربه کنند. این نوع نقشه‌ها فراتر از نمایش موقعیت جغرافیایی حرکت کرده و به یک ابزار غوطه‌ور کننده برای کشف و کاوش تبدیل می‌شوند. کاربرد می تواند بطور سه بعدی در شهر با اشاره دکمه حرکت کند و هر چیزی را که نیاز دارد را ببیند لمس کند و خرید انجام بدهد و درب منزل تحویل بگیرد.
واقعیت افزوده (AR) نیز نقشه‌های دیجیتال را مستقیماً روی دنیای واقعی نمایش خواهد داد. به عنوان مثال، با نگه داشتن گوشی هوشمند یا استفاده از عینک‌های هوشمند AR، کاربران می‌توانند اطلاعات مکانی مانند جهت‌ها، فروشگاه‌ها، نقاط تاریخی یا حتی شرایط ترافیکی را لحظه‌ای و در محل مشاهده کنند. این امر نقشه‌ها را به یک منبع پویا و شخصی‌سازی شده از اطلاعات تبدیل میکند که همواره با موقعیت کاربر تطبیق دارد.
استفاده از VR و AR در نقشه‌ها همچنین میتواند به بهتر شدن برنامه‌ریزی شهری، مدیریت بحران و آموزش کمک کند. مثلاً شهرسازان می‌توانند با استفاده از محیط‌های مجازی، طرح توسعه شهری را قبل از اجرای واقعی تجربه کنند و تصمیمات دقیق‌تری بگیرند. همچنین نیروهای امدادی در مواقع بحران می‌توانند با استفاده از نقشه‌های AR، مسیرهای امن و نقاط خطر را به سرعت تشخیص دهند و عملیات خود را بهینه کنند.
در بخش تجاری و خدماتی نیز، VR و AR می‌توانند نقشه‌های عملی برای مشتریان و کسب‌وکارها فراهم کنند. مثلاً یک مشتری قبل از خرید یک خانه یا اجاره دفتر کار، با استفاده از نقشه‌های مجازی میتواند فضای مورد نظر را به صورت کامل مشاهده کند. یا در فروشگاه‌ها، با استفاده از AR، اطلاعات تخفیف، موجودی کالا و مسیر دسترسی به آیتم‌ها را به صورت زنده روی دید واقعی فروشگاه ببینند.
در نهایت، طبق نظر دکتر نظام محله تلفیق فناوری‌های VR و AR با سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) و هوش مصنوعی، نقشه‌ها را به ابزارهای شبیه سازی و پیش‌بینی‌کننده آینده و رفتار مردم و هوشمند جهت تصمیم گیری برای ما تبدیل خواهد کرد. این نقشه‌ها قادر خواهند بود رفتار کاربران را یاد بگیرند، پیشنهادات مناسب را براساس سوابق قبلی ارائه دهند و حتی در تصمیم‌گیری‌های پیچیده مانند سرمایه‌گذاری در املاک یا برنامه‌ریزی سفرهای طولانی به کاربر کمک کنند. بنابراین، نقشه‌های آینده تنها ابزاری برای یافتن مکان نخواهند بود، بلکه همراه هوشمند و تعاملی ما در تمام زمینه‌های زندگی خواهند شد.
جمع‌بندی
نقشه‌ها از دیرباز تا امروز، نقش مهمی در زندگی بشر داشته‌اند و با پیشرفت فناوری، نقش آنها در تصمیمگیری، برنامه‌ریزی و مدیریت به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. از نقشه‌های جغرافیایی و توپوگرافی تا نقشه‌های دیجیتال و واقعیت افزوده، این ابزار ارزشمند در همه زمینه‌های زندگی و کار مورد استفاده قرار می‌گیرد. با یادگیری استفاده بهینه از نقشه‌ها، میتوان به درک بهتر محیط، مدیریت منابع و بهبود زندگی روزمره دست یافت. در این نوشته سعی کردیم بطور خلاصه و مفید توضیح دهیم نقشه چیست؟ و همه چیز درباره تاریخچه، انواع و کاربردها و آینده نقشه بطور خلاصه و مفید ارائه دهیم.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) چیست؟ آشنایی با کاربردها و مزایای GIS
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) چیست؟ آشنایی با کاربردها و مزایای GIS
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک فناوری پیشرفته برای جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل، و نمایش داده‌های مکانی و جغرافیایی است. این سیستم‌ها امکان ترکیب اطلاعات جغرافیایی (مانند موقعیت مکانی) با داده‌های توصیفی (مانند اطلاعات جمعیتی) را فراهم می‌کنند تا الگوها، روندها و ارتباطات میان داده‌ها را به تصویر بکشند. در این مقاله به تعریف کامل GIS، مزایا، اجزا و کاربردهای متنوع آن میپردازیم.
GIS چیست و چگونه کار میکند؟
GIS یا Geographic Information System سیستمی متشکل از ابزارها و نرم‌افزارهایی است که داده‌های مکانی را جمع‌آوری، ذخیره و تحلیل می‌کنند و آنها را به شکل بصری (مانند نقشه‌ها) نمایش میدهد. این سیستم، داده‌ها را بر اساس موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های مرتبط دسته‌بندی و ترکیب میکند و به کاربران این امکان را میدهد که با استفاده از داده‌های نقشه‌برداری، به تحلیل عمیق‌تری از محیط بپردازند. GIS در واقع، از چهار بخش اصلی تشکیل شده است:
- داده‌ها: داده‌های مکانی و توصیفی از منابع مختلف جمع‌آوری می‌شوند.
- نرم‌افزار: شامل نرم‌افزارهایی که برای تجزیه و تحلیل و نمایش داده‌ها استفاده می‌شوند.
- سخت‌افزار: رایانه‌ها و تجهیزات جانبی که برای ذخیره و پردازش داده‌ها به کار می‌روند.
- نیروی انسانی: افراد متخصصی که این ابزارها را به کار میگیرند و داده‌ها را تحلیل می‌کنند.
برای مشاهده آموزش های GIS به بخش فوری آموز های سیستم اطلاعات جغرافیایی مراجعه کنید.
چرا سیستم اطلاعات جغرافیایی اهمیت دارد؟
GIS درک عمیق‌تری از محیط اطراف و روابط میان داده‌های مکانی و جغرافیایی به ما میدهد. این سیستم به دلایل زیر حائز اهمیت است:
- بهبود تصمیمگیری: GIS به سازمان‌ها و افراد کمک میکند تصمیمات آگاهانه‌تری بر اساس تحلیل دقیق داده‌های مکانی بگیرند.
- حل مسائل پیچیده: با ترکیب داده‌های مکانی با داده‌های توصیفی، میتوان مسائل پیچیده را تحلیل و بهینه‌سازی کرد.
- صرفه‌جویی در زمان و هزینه: GIS امکان شبیه‌سازی و تحلیل داده‌ها را قبل از اجرای پروژه‌ها فراهم میکند که به کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از خطاهای احتمالی کمک میکند.
- بهبود مدیریت منابع: استفاده از GIS میتواند مدیریت منابع طبیعی و انسانی را تسهیل کند و از استفاده بهینه از منابع اطمینان حاصل شود. (+)
کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی در دنیای امروز
سیستم اطلاعات جغرافیایی در حوزههای متنوعی کاربرد دارد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌کنیم:
- مدیریت شهری و برنامه‌ریزی شهری: GIS به شهرداری‌ها کمک میکند که داده‌های مربوط به توزیع جمعیت، شبکه‌های حمل و نقل، خدمات شهری و کاربری زمین را تحلیل و مدیریت کنند.
- محیط زیست و منابع طبیعی: از GIS برای پایش جنگل‌ها، ارزیابی خاک، تحلیل منابع آب و مدیریت محیط زیست استفاده میشود.
- کشاورزی دقیق: در کشاورزی مدرن، GIS به کشاورزان کمک میکند که با تحلیل شرایط خاک، آبیاری و تناوب کاشت را بهینه‌سازی کنند.
- سلامت عمومی: GIS در کنترل و پایش بیماری‌های واگیر، مدیریت بحران‌ها و برنامه‌ریزی خدمات بهداشتی کاربرد زیادی دارد.
- حمل و نقل و لجستیک: شرکت‌های حمل‌ونقل و لجستیک از GIS برای برنامه‌ریزی مسیرها و بهبود بهره‌وری در توزیع کالا استفاده می‌کنند.
- دفاع و امنیت: GIS به نیروهای نظامی و امنیتی در برنامه‌ریزی عملیات‌ها و مدیریت موقعیت‌ها کمک میکند.
اجزا و ابزارهای اصلی سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)
سیستم اطلاعات جغرافیایی از اجزا و ابزارهای مختلفی تشکیل شده است که به تحلیل و پردازش داده‌ها کمک می‌کنند:
- نرم‌افزارهای GIS: شامل نرم‌افزارهایی مانند ArcGIS، QGIS و Google Earth Engine هستند که امکانات پیشرفته‌ای برای تحلیل و نمایش داده‌های جغرافیایی فراهم می‌کنند.
- پایگاه داده‌های مکانی: GIS داده‌ها را در پایگاه‌های داده‌های جغرافیایی ذخیره و مدیریت میکند. این داده‌ها شامل تصاویر ماهواره‌ای، اطلاعات جغرافیایی و داده‌های توصیفی است.
- نقشه‌ها و داده‌های مکانی: نقشه‌ها اصلی‌ترین منبع اطلاعاتی GIS هستند. داده‌های مکانی معمولاً به شکل لایه‌های مختلف نمایش داده می‌شوند که با هم ترکیب شده و اطلاعات جامع‌تری ایجاد می‌کنند.
- ابزارهای تحلیل فضایی: GIS از ابزارهایی مانند تحلیل شبکه، تحلیل تراکم و تحلیل رقومی برای استخراج اطلاعات از داده‌های مکانی استفاده میکند.
مزایای استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)
استفاده از GIS مزایای بسیاری دارد که به بهبود کارآیی و دقت در تصمیمگیری کمک میکند:
- دسترسی به اطلاعات دقیق و به‌روز: با استفاده از GIS میتوان به داده‌های دقیق و بروز دسترسی پیدا کرد که باعث تصمیمگیری بهتر میشود.
- تجزیه و تحلیل چندبعدی: GIS امکان ترکیب داده‌های مختلف و تحلیل آنها از جنبه‌های مختلف را فراهم میکند.
- بهینه‌سازی فرآیندها: GIS با ارائه داده‌های دقیق، فرآیندهای عملیاتی را بهینه میکند.
- بهبود ارتباطات: GIS اطلاعات را به‌صورت بصری نمایش میدهد که باعث بهبود ارتباطات و انتقال اطلاعات میان افراد و سازمان‌ها میشود. (+)
آینده سیستم اطلاعات جغرافیایی
سیستم اطلاعات جغرافیایی با پیشرفت فناوری و افزایش دسترسی به داده‌های مکانی، در آینده اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد (+). با توسعه اینترنت اشیاء (IoT)، هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی، GIS میتواند به تحلیل داده‌های بزرگتر و پیشرفته‌تر بپردازد و به ابزار قدرتمندتری برای مدیریت و تصمیمگیری در مقیاس جهانی تبدیل شود.
جمع‌بندی
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به‌عنوان یک ابزار کارآمد و پیشرفته در تحلیل داده‌های مکانی و جغرافیایی به کار می‌رود که در حوزههای مختلف، از مدیریت شهری و منابع طبیعی گرفته تا برنامه‌ریزی حمل و نقل و سلامت عمومی کاربردهای وسیعی دارد. این سیستم با ارائه داده‌های دقیق و تحلیل‌های عمیق، به سازمان‌ها و افراد کمک میکند تا در تصمیمگیریها هوشمندانه‌تر و کارآمدتر عمل کنند. با پیشرفت فناوری‌های جدید، آینده‌ی GIS درخشان‌تر خواهد بود و نقش کلیدی‌تری در جامعه ایفا خواهد کرد.
