شیپفایل (shapefile) فروشگاه های زنجیره ای و هایپرمارکت های شهر در GIS
در طرح ها و تحلیل های برنامه ریزی شهری و شهرسازی یکی از مهمترین عوامل موفقیت هر برنامه دسترسی به مهمترین اطلاعات شهری در قالب های پردازش پذیر است. لایه های اطلاعات جغرافیایی مانند شیپ فایل (shapefile) یا فیچرکلاس (Feature Class) یکی از محبوب ترین لایه های پردازشی هستند که کاربرها و محقیقین شهرسازی و برنامه ریزی شهری (Urban planning) می توانند در مطالعات و طرح های توسعه شهری و مدیریت شهری از آنها استفاده کنند.
امروزه، فروشگاه های زنجیره ای (Chain Store) به دلیل اهمیت روز افزون در پویایی شهری و ایجاد رفاه برای شهروندان یکی از خدمات شهری است که عمدتا توسط بخش خصوصی مدیریت می شود. قرارگیری هایپرمارکت ها (Hyper-market) و فروشگاه های زنجیره ای در مکان های صحیح و سازگار با خصوصیات جمعیتی و سایر کاربری ها می تواند نقش مهمی در سودآوری این فروشگاه ها از نظر بازاریابی و فروش و همچنین رفاه اجتماعی شهروندان داشته باشد. لازمه مکانیابی درست فروشگاه های زنجیره ای در سیستم شهری این است که بتوانیم به لایه های جغرافیای این مکان ها در قالب های سیستم اطلاعات جغرافیایی یا GIS دسترسی داشته باشیم. به همین دلیل لایه های مکانی فروشگاه های زنجیره ای سطح شهر و همچنین لایه نقطه ای هایپرمارکت های شهری را برای همراهان فوری آموز در ادامه قرار داده ایم.
لایه شیپ فایل نقطه ای فروشگاه های زنجیره ای و هایپرمارکت های شهری را می توانید از جدول زیر بهمراه سایر مراکز شهری خریداری و بلافاصله بعد از خرید دانلود کنید.
در جدول زیر می توانید لایه های نقطه ای فروشگاه های زنجیره ای و هایپرمارکت های شهر در ژئودیتابیس شهری را برای هر شهر کلیک و بلافاصله بعد از خرید دانلود کنید.
| برای دانلود شیپ فایل SHP داروخانه های شهرهای زیر برای GIS روی هر کدام کلیک کنید. لایه هایپرمارکت ها و فروشگاه های زنجیره ای شهر اهواز لایه های GIS شهر اهواز 47,300 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه فروشگاه های زنجیره ای شهر چالوس لایه های GIS شهر چالوس 38,100 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه هایپرمارکت ها و فروشگاه های زنجیره ای شهر ساری لایه های GIS شهر ساری 39,400 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه فروشگاه های زنجیره ای و هایپرمارکت های شهر قزوین لایه های GIS شهر قزوین 29,600 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه هایپرمارکت ها و فروشگاه های زنجیره ای شهر کرج لایه های GIS شهر کرج 47,100 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه هایپرمارکت ها و فروشگاه های زنجیره ای شهر مشهد لایه های GIS شهر مشهد 47,100 تومان |
فروشگاه زنجیره ای
فروشگاه زنجیره‌ای نوعی از مراکز خرید است که تحت یک نام و مدیریت واحد، در چندین مکان مختلف فعالیت می‌کند و طیف گسترده‌ای از کالاها و خدمات را به مشتریان ارائه می‌دهد. این فروشگاه‌ها با بهره‌گیری از استانداردهای یکسان در ارائه محصولات، دکوراسیون، و خدمات مشتریان، تجربه خرید یکپارچه‌ای را برای مشتریان خود فراهم می‌کنند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای معمولاً به دلیل خرید عمده کالا و کاهش هزینه‌های عملیاتی، توانایی ارائه محصولات با قیمت‌های رقابتی‌تر را دارند. این نوع فروشگاه‌ها به‌عنوان بخشی از زنجیره تأمین، نقش مهمی در تسهیل دسترسی شهروندان یک شهر به کالاهای روزمره و ایجاد اشتغال در جامعه ایفا می‌کنند.
موقعیت فروشگاه زنجیره ای
موقعیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای به‌گونه‌ای طراحی میشود که بتوانند دسترسی آسان و گسترده‌ای را برای مشتریان فراهم کنند. این فروشگاه‌ها معمولاً در مناطق پرتردد با تراکم جمعیتی بالا، مانند مراکز شهری، خیابان‌های اصلی و چهارراه های سطح شهر، یا در نزدیکی ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی قرار دارند تا حجم بیشتری از مشتریان را جذب کنند. در انتخاب مکان هایپرمارکت ها، عواملی مانند جمعیت منطقه، الگوهای رفت‌وآمد، و نزدیکی به مراکز مسکونی یا تجاری در نظر گرفته میشود تا فروشگاه بتواند پاسخگوی نیازهای روزانه و هفتگی شهروندان باشد.
در کنار مناطق شهری، فروشگاه‌های زنجیره‌ای گاه در مناطق حاشیه‌ای یا کم‌جمعیت نیز مستقر می‌شوند تا نیازهای جوامعی که دسترسی محدودتری به امکانات خرید دارند، برآورده شود. این استراتژی به توسعه اقتصادی محلی کمک کرده و دسترسی به کالاها و خدمات اساسی را برای افرادی که در این مناطق زندگی می‌کنند، تسهیل می‌کند. همچنین، برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در مجاورت مسیرهای جاده‌ای و بین‌شهری قرار می‌گیرند تا مسافران و رانندگان بتوانند به راحتی از خدمات آنها بهره‌مند شوند.
موقعیت‌یابی مناسب فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌تواند تأثیر مستقیمی بر موفقیت آنها داشته باشد. استفاده از ابزارهای پیشرفته، مانند تحلیل مکانی در GIS، به این فروشگاه‌ها کمک می‌کند تا بهترین مکان‌ها را برای تأسیس شعب جدید شناسایی کنند. عواملی مانند رقابت با سایر فروشگاه‌ها، سطح درآمد ساکنان منطقه، و الگوی خرید مشتریان، در این تحلیل‌ها دخیل هستند. این رویکرد هوشمندانه به فروشگاه‌های زنجیره‌ای امکان می‌دهد تا در عین افزایش سودآوری، رضایت مشتریان خود را نیز تضمین کنند. لذا، می توان گفت مکانیابی درست فروشگاه های زنجیره ای نقش مهمی در مدیریت کارآمد شهری و ارتقا رفاه شهروندان دارد.
لایه های GIS هایپرمارکت ها می تواند یکی از لایه های ضروری برای مکانیابی فروشگاه های زنجیره ای و همچنین برای مکانیابی هایپرمارکت های شهری باشد. تحلیل سازگاری و موقعیت جغرافیایی فروشگاه های شهری و ژئومارکتینگ فروشگاه های سطح شهر یکی از ضروریات شهرسازی نوین با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی است.
نقش فروشگاه زنجیره ای در مدیریت شهری
فروشگاه‌های زنجیره‌ای نقش مهمی در مدیریت شهری ایفا می‌کنند، زیرا می‌توانند به توزیع متوازن خدمات و کالاها در مناطق مختلف شهر کمک کنند. با ایجاد شعب در مناطق پرجمعیت یا کم‌برخوردار، این فروشگاه‌ها دسترسی مردم به اقلام ضروری را تسهیل کرده و نیاز به سفرهای طولانی برای خرید را کاهش می‌دهند. این امر به کاهش ترافیک شهری و آلودگی هوا کمک کرده و به بهبود کیفیت زندگی شهروندان منجر میشود.
علاوه بر تسهیل دسترسی به کالاها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌توانند به مدیریت اقتصادی شهری نیز کمک کنند. این فروشگاه‌ها با ایجاد شغل‌های مستقیم و غیرمستقیم، به کاهش نرخ بیکاری کمک کرده و گردش مالی شهر را افزایش می‌دهند. همچنین، با ارائه محصولات با قیمت‌های رقابتی و تخفیفات منظم، به کاهش فشار اقتصادی بر خانواده‌ها کمک می‌کنند. در بلندمدت، فعالیت این فروشگاه‌ها می‌تواند موجب تقویت زیرساخت‌های محلی و توسعه پایدار شهری شود.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای همچنین در ارتقای استانداردهای شهری و بهبود چهره شهر نقش دارند. طراحی مدرن و منظم این فروشگاه‌ها می‌تواند به زیباسازی شهر کمک کند و الگویی برای سایر کسب‌وکارها در ارائه خدمات بهتر باشد. علاوه بر این، فروشگاه‌های زنجیره‌ای با هماهنگی با شهرداری‌ها و نهادهای مدیریت شهری می‌توانند در برنامه‌های مرتبط با مدیریت پسماند، کاهش مصرف انرژی، و ترویج فرهنگ خرید پایدار نقش مؤثری ایفا کنند. به این ترتیب، این فروشگاه‌ها نه تنها در ارائه خدمات به شهروندان، بلکه در بهبود مدیریت و توسعه شهر نیز مشارکت می‌کنند.
شیپفایل (shapefile) داروخانه های شهر در GIS
برای دانلود موقعیت مکانی داروخانه های سطح شهر می توانید لایه GIS داروخانه های فوری آموز را دانلود کنید. لایه داروخانه ها با نام drugstore شامل تمام داروخانه های مهم شهر های کشور است که در جدول اطلاعات توصیفی یا attribute table ستون های آدرس هر داروخانه و موقعیت مکانی طول و عرض جغرافیایی آنها را ثبت کرده است.
با دانلود شیپ فایل داروخانه ها می توانید این لایه نقطه ای (Point Shapefile) یا ژئودیتابیس سایر خدمات شهری را مشاهده کنید. این لایه ها را می توانید از بخش شهری وبسایت فوری آموز دانلود کنید. برای دانلود شیپفایل (shapefile) داروخانه های شهر در GIS می توانید لینک شهر مورد نظر خودتان را از جدول زیرانتخاب کنید.
برای دانلود شیپ فایل SHP داروخانه های شهرهای زیر برای GIS روی هر کدام کلیک کنید. لایه داروخانه های شهر اهواز لایه های GIS شهر اهواز 47,300 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه داروخانه های شهر چالوس لایه های GIS شهر چالوس 38,100 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه داروخانه های شهر ساری لایه های GIS شهر ساری 39,400 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه داروخانه های شهر قزوین لایه های GIS شهر قزوین 29,600 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه داروخانه های شهر کرج لایه های GIS شهر کرج 47,100 تومان افزودن به سبد خرید نمایش جزئیات لایه داروخانه های شهر مشهد لایه های GIS شهر مشهد 47,100 تومان |
طبق تعریف، داروخانه محلی است که در آن داروها و محصولات بهداشتی تهیه، نگهداری و توزیع می‌شوند. این مکان، علاوه بر ارائه داروهای تجویزی پزشکان، اغلب شامل محصولات مراقبتی، ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی، لوازم پزشکی و گاهی مشاوره‌های بهداشتی است. داروسازان در داروخانه‌ها نقش حیاتی دارند و با دانش تخصصی خود به بیماران کمک می‌کنند تا داروهای خود را به‌درستی مصرف کنند و از تداخلات دارویی جلوگیری کنند. داروخانه‌ها یکی از ارکان اصلی سیستم بهداشتی جامعه هستند که با ارائه خدمات پزشکی و مشاوره‌ای به حفظ سلامت عمومی کمک می‌کنند.
موقعیت مکانی داروخانه‌ها معمولاً به‌گونه‌ای انتخاب میشود که دسترسی آسان برای عموم مردم فراهم شود. این مراکز اغلب در نزدیکی بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، مراکز پزشکی یا در مناطق پرجمعیت شهری قرار دارند تا بیماران به‌راحتی بتوانند پس از ویزیت پزشک، داروهای خود را تهیه کنند. همچنین در بسیاری از مناطق، داروخانه‌ها در خیابان‌های اصلی، مراکز خرید یا محله‌های مسکونی قرار دارند تا نیازهای روزانه افراد به خدمات دارویی و بهداشتی را برآورده سازند. انتخاب مکان مناسب برای داروخانه تأثیر بسزایی در ارائه خدمات سریع‌تر و دسترسی بهتر به محصولات دارویی دارد.
لایه نقطه‌ای داروخانه‌ها در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک ابزار ارزشمند برای نمایش و تحلیل موقعیت جغرافیایی داروخانه‌ها در یک منطقه است. این لایه شامل نقاطی است که هر یک نمایانگر مکان دقیق یک داروخانه بوده و اطلاعات مکانی مانند طول و عرض جغرافیایی را ارائه می‌دهد. علاوه بر مختصات مکانی، این نقاط می‌توانند داده‌های توصیفی مانند نام داروخانه، نوع خدمات، ساعات کاری، و اطلاعات تماس را نیز شامل شوند. این لایه امکان بصری‌سازی بهتر و بررسی پراکندگی داروخانه‌ها در سطح شهر یا منطقه را فراهم می‌کند.
استفاده از لایه نقطه‌ای داروخانه‌ها در GIS به تحلیل‌گران و برنامه‌ریزان کمک می‌کند تا الگوهای دسترسی به خدمات دارویی را شناسایی کنند. با استفاده از ابزارهای تحلیل GIS، می‌توان مناطقی را که داروخانه‌های کافی ندارند شناسایی کرد و از این اطلاعات برای بهبود دسترسی به خدمات دارویی استفاده نمود. همچنین، این لایه می‌تواند در موارد اضطراری، مانند مدیریت بحران یا توزیع داروهای حیاتی در زمان وقوع حوادث طبیعی، بسیار مفید باشد و به تصمیم‌گیری‌های سریع و موثر کمک کند.
علاوه بر کاربردهای برنامه‌ریزی و مدیریت، لایه نقطه‌ای داروخانه‌ها می‌تواند در توسعه سیستم‌های هوشمند، مانند مسیریابی و جستجوی سریع داروخانه‌ها برای عموم مردم، نقش مهمی ایفا کند. این لایه در ترکیب با داده‌های جمعیتی و نقشه‌های حمل‌ونقل، می‌تواند برای طراحی اپلیکیشن‌های موبایل یا وب که کاربران را به نزدیک‌ترین داروخانه هدایت می‌کنند، مورد استفاده قرار گیرد. در نهایت، لایه نقطه‌ای داروخانه‌ها ابزاری حیاتی برای بهبود عدالت در دسترسی به خدمات دارویی و ارتقای سطح سلامت عمومی به شمار می‌رود.
بازخورد به دو دیدگاه تصمیم گیری در برنامه ریزی شهری
تمام مطالعات منطقه ای و بررسی های شهرسازی به عنصر حیاتی موقعیت و ویژگی های جغرافیایی منطقه بستگی دارد. شهر در اصل یک پدیده منحصر به فرد و مبتنی بر مکان است که در منطقه خاصی از سیاره زمین ایجاد شده است.
بنابراین، معتقدم هر گونه تحقیق و گفتمان در مورد شهر و ویژگی های شهری مستلزم تاکید بر ویژگی های جغرافیایی است. اگر شهرها را به‌عنوان حالت یکپارچه ویژگی‌های فرهنگی سرزمین و همچنین ویژگی‌های فیزیکی محیط بپذیریم، شهر در نتیجه تعامل بین محیط طبیعی و ویژگی‌های اجتماعی جامعه انسانی در منطقه خاص توسعه می‌یابد. بنابراین، سیاست‌گذاری منطقه‌ای از جمله برنامه‌ریزی شهری به شدت متاثر از نمایه‌های فرهنگی منطقه است. به عنوان مثال، در مدل تفاوت های فرهنگی هافستد، باید هر گونه برنامه ریزی را با توجه به ویژگی های فرهنگی خاص آن منطقه بومی سازی کرد.
الور (Allor) (1994) در تحقیقی درباره کمیسیون های برنامه ریزی محلی، جنبه های اجتماعی و زیست محیطی کمیسیون های برنامه ریزی را بدون توجه به ویژگی های جغرافیایی یک منطقه مورد بحث قرار داد. این مطالعه عمدتاً در مورد ارکان پیشنهادی برای کمیسیون‌های برنامه‌ریزی با سه عنصر خانواده، دین و اموال بحث شده است. برای اجتناب از تصمیم گیری فردی، کثرت گرایی فرهنگی به عنوان بهترین روش برای تساهل دینی با آمیزه ای از ارزش های دینی پیشنهاد شد.
اگرچه این مطالعه از خانواده هسته‌ای حمایت کرده و مالکیت خصوصی را پذیرفته است، اما در هر دو مورد بر گشودگی در پذیرش سبک‌های جدید خانواده و مالکیت برای در نظر گرفتن منصفانه همه ویژگی‌های ممکن برنامه‌ریزی تأکید می‌کند و آن را به یک استراتژی پویا تبدیل می‌کند. بنابراین، توصیه های پیشنهادی برای بهبود رایانه ای برای سیاست گذاران بسیار مفید خواهد بود، اما باید با تفاوت های مبتنی بر مکان تکمیل شود و بومی سازی شود. آلورهمچنین بحث کرد که کمیسیون‌های برنامه‌ریزی شهری باید از داشتن برچسب برای جلوگیری از تعصب جلوگیری کنند، باید سیاست‌هایی برای در نظر گرفتن تمام جنبه‌های زندگی شهری داشته باشند، و باید استراتژی بلندمدتی برای انجام پویا در اولویت‌ها داشته باشند.
بائر (Baer) (1997) در جستجوی معیارهای ارزیابی طرح کلی، مطالعه خود را در مورد سه عنصر مقامات مسئول برنامه ریزی، مرحله ارزیابی طرح در حین برنامه ریزی یا پس از اجرا و ماهیت نوع طرح توسعه داد. کار قوی بائر، یک پایه نظری معتبر برای تحقیقات بیشتر در زمینه برنامه ریزی و مطالعات شهری فراهم کرد. با این حال، در این مطالعه نیز هیچ تاکیدی بر موقعیت و ویژگی های جغرافیایی یک منطقه در طرح کلی پیدا نکردم.
در این خصوص می توانید سایر مقالات بازخوردی من به دیدگاه های برنامه ریزی شهری را برای درک بهتر این موضوع مطالعه کنید.
همانطور که قبلاً در نوشته های بازخوردی قبلی ام اشاره کردم، فکر می کنم مسائل شهرسازی از جمله کمیسیون های برنامه ریزی و طرح های کلی باید با نگاهی به منحصر به فرد بودن جغرافیایی هر منطقه مورد بررسی قرار گیرد. منظورم این است که برخی معیارها می توانند در یک منطقه مفید باشند، در حالی که ممکن است در منطقه دیگر بی فایده باشند.
نویسنده: دکتر محمدعلی نظام محله
پاییز 1403
David J. Allor (1994) Toward a Longer View and Higher Duty for Local Planning Commissions, Journal of the American Planning Association, 60:4, 437-443, DOI: 10.1080/01944369408975603
William C. Baer (1997) General Plan Evaluation Criteria: An Approach to Making Better Plans, Journal of the American Planning Association, 63:3, 329-344, DOI: 10.1080/01944369708975926
مطالعه بیشتر
مشاهده سایر مقالات بازخوردی فوری آموز
بافت فرسوده شهر تهران: چالش‌ها و راهکارها
بافت فرسوده شهر تهران: چالش‌ها و راهکارها
تهران، پایتخت ایران، با وجود مدرن‌سازی و توسعه شهری در دهه‌های گذشته، همچنان با مشکلات جدی در زمینه بافت‌های فرسوده (urban blighted areas) مواجه است. این مناطق که اغلب در نواحی مرکزی و قدیمی شهر قرار دارند، به دلایل مختلفی مانند قدمت زیاد، ساختار ضعیف و استانداردهای ناکارآمد ساخت‌وساز در زمان احداث، امروزه نیازمند توجه ویژه‌ای هستند.
| برای مشاهده موقعیت جغرافیایی و نقشه بافت فرسوده شهر تهران در Google Earth به لینک گوگل ارث بافت فرسوده شهر تهران مراجعه کنید. |
تعریف بافت فرسوده
بافت فرسوده شهری به مناطقی اطلاق میشود که ویژگی‌هایی نظیر عمر بالا، دسترسی دشوار، نفوذناپذیری معابر، و کیفیت پایین سکونت در آنها مشهود است. در تهران، این مناطق عمدتاً در بخش‌هایی از مناطق 10، 11، 12، 14 و برخی نواحی دیگر قابل مشاهده هستند. برای مشاهده نقشه کاربری های مناطق 22 گانه شهر تهران روی گوگل ارث به بخش کاربری های تهران مراجعه کنید.
چالش‌های بافت فرسوده تهران
- خطرات ایمنی و بلایای طبیعی: بسیاری از این مناطق در برابر زلزله، آتش‌سوزی و دیگر حوادث طبیعی مقاومتی ندارند. به دلیل قدمت و مصالح نامرغوب به‌کاررفته در ساخت این ساختمان‌ها، خطر فروپاشی آنها بسیار بالاست.
- مشکلات اجتماعی و اقتصادی: بافت‌های فرسوده معمولاً محل سکونت اقشار کم‌درآمد هستند. این مناطق از نظر خدمات شهری، بهداشت و امنیت دچار کمبودهای جدی هستند.
- معضلات محیط زیستی: تراکم بالا، کیفیت پایین زیرساخت‌ها و نبود فضای سبز کافی باعث شده است این مناطق از نظر زیست‌محیطی نیز در وضعیت نامطلوبی باشند.
- مشکلات حقوقی و مالکیتی: در بسیاری از موارد، تعدد مالکیت یا عدم وجود اسناد قانونی معتبر مانع از نوسازی یا بازسازی این مناطق میشود.
راهکارهای پیشنهادی برای حل مشکل بافت فرسوده
- نوسازی و بازآفرینی شهری: یکی از راهکارهای مؤثر، اجرای پروژه‌های نوسازی و بازآفرینی با مشارکت بخش خصوصی و دولت است. این پروژه‌ها باید با در نظر گرفتن حقوق ساکنان محلی و حفظ بافت فرهنگی مناطق اجرا شوند.
- حمایت‌های مالی و تسهیلات بانکی: ارائه تسهیلات مالی کم‌بهره یا بلاعوض به مالکان و سازندگان می‌تواند انگیزه لازم برای بازسازی این مناطق را فراهم کند.
- تقویت زیرساخت‌ها و خدمات شهری: توسعه معابر، تأمین امکانات بهداشتی، و افزایش امنیت می‌تواند کیفیت زندگی در این مناطق را بهبود بخشد.
- آگاهی‌بخشی و جلب مشارکت مردمی: برای موفقیت در بازسازی بافت فرسوده، جلب همکاری ساکنان این مناطق ضروری است. این امر می‌تواند از طریق آموزش و اطلاع‌رسانی انجام شود.
نمونه‌های موفق بازسازی بافت فرسوده
در سال‌های اخیر، پروژه‌های مختلفی در تهران مانند پروژه‌های منطقه 12 و بازآفرینی برخی محله‌های مرکزی به اجرا درآمده‌اند که نشان‌دهنده اهمیت و ضرورت این موضوع است. این پروژه‌ها اگرچه گام‌های مثبتی بوده‌اند، اما برای حل کامل این معضل، نیاز به اقدامات گسترده‌تری وجود دارد.
نتیجه‌گیری
بافت فرسوده تهران نه تنها یک چالش شهری بلکه یک فرصت برای بهبود کیفیت زندگی و توسعه پایدار است. با برنامه‌ریزی دقیق، همکاری بخش‌های مختلف و توجه به نیازهای ساکنان محلی، می‌توان این مناطق را به مناطقی مدرن و قابل سکونت تبدیل کرد. توجه به این مسئله نه تنها باعث کاهش خطرات ایمنی و اجتماعی خواهد شد، بلکه می‌تواند چهره‌ای نوین به پایتخت ایران ببخشد.
آزمون های آماری مقایسه ای در GIS
آزمون های آماری مقایسه ای در GIS
در این بخش مهمترین روشهای آماری مورد استفاده در علوم محیطی و جغرافیایی را مورد بحث قرار داده ایم. این مباحث در تمام رشته های مرتبط با علوم GIS یا دانش های اطلاعات جغرافیایی کاربرد دارند. این آزمون ها که در ادامه آمده است عمدتا در رشته های علمی زیرمجموعه دانش های اطلاعات جغرافیایی (Geographical Information Science GIS) می توانند کاربرد داشته باشند. مهمترین شاخه های علوم جغرافیایی شامل منابع طبیعی، آبخیزداری، محیط زیست، نقشه برداری، شهرسازی و برنامه ریزی شهری، مطالعات برنامه ریزی روستایی و شهری، تحلیل های آب و هوایی و هواشناسی، زمین شناسی و مطالعات معدنی هستند. تحلیل ها و پردازش های آماری که در ادامه آمده است در تمام رشته های زیر مجموعه علوم مکانی و جغرافیایی کاربرد دارند.
آزمونهای T
آماره t در آزمون t برای تعیین اینکه آیا فرضیه صفر را تایید یا رد می کند استفاده می شود. بسیار شبیه به z-score است اما با این تفاوت که از آماره t زمانی استفاده می شود که حجم نمونه کوچک باشد یا انحراف معیار جامعه نامشخص باشد.
مقادیر بالاتر t-score نشان می دهد که تفاوت زیادی بین دو مجموعه نمونه وجود دارد. هر چه مقدار t کوچکتر باشد، شباهت بیشتری بین دو مجموعه نمونه وجود دارد. نمره t بزرگ یا t-value نشان می دهد که گروه ها متفاوت هستند در حالی که یک نمره t کوچک نشان می دهد که گروه ها مشابه هستند.
آزمون t تک نمونه: برای آزمون فرض پیرامون میانگین یک جامعه استفاده می شود. به عبارتی این آزمون برای بررسی تفاوت یک متغیر از جامعه با میانگین مفرض از آن جامعه مورد استفاده قرار می گیرد.
آزمون t وابسته:
برای آزمون فرض پیرامون دو میانگین از یک جامعه استفاده می شود. برای مثال اختلاف میانگین تغییرات کانال رودخانه قبل و بعد از احداث سد یا زمانی که نمرات یک کلاس با پیش آزمون و پس آزمون سنجش می شود.
آزمون t دو نمونه مستقل:
جهت مقایسه میانگین دو جامعه مستقل استفاده می شود. در آزمون t برای دو نمونه مستقل فرض می شود واریانس دو جامعه برابر است. برای مثال به منظور بررسی معنی دار بودن تفاوت میانگین دبی رسوب رودخانه ها براساس جنس سازندهای زمین شناسی متفاوت و یا تفاوت میانگین خصوصیات فیزیوگرافی حوضه ها براساس نوع اقلیم و پوشش در خصوص هر یک از فرضیه های پژوهش استفاده میشود.
آزمون لون:
آزمون لون[1] همگنی واریانس ها را در نمونه های متفاوت بررسی می نماید. به عبارتی فرض تساوی متغیر وابسته را برای گروه هائی که توسط عامل رسته ای تعیین شده اند، آزمون می کند و نسبت به اکثر آزمونها کمتر به فرض نرمال بودن وابسته بوده و در واقع به انحراف نرمال مقاوم است.
این آزمون در نظر می گیرد که واریانس جمعیت آماری در نمونه های مختلف برابر است. فرض صفر همگن بودن واریانس ها می باشد یعنی واریانس جمعیت ها با هم برابر است و اگر مقدار P-VALUE در آماره لون کمتر از ۰٫۰۵ باشد تفاوت بدست آمده در واریانس نمونه بعید است که بر اساس روش نمونه گیری تصادفی رخ داده باشد. بنابراین فرض صفر که برابری واریانس ها می باشد رد می شود و به این نتیجه می رسیم که که بین واریانس ها تفاوت وجود دارد. (آذر و مومنی، 1388)
تحلیل واریانس[2]
از این آزمون به منظور بررسی اختلاف میانگین چند جامعه آماری استفاده می شود. برای مثال جهت بررسی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره نظرات پاسخ دهندگان بر اساس سن یا تحصیلات در خصوص هر یک از فرضیه های پژوهش استفاده می شود. در تحلیل واریانس مجموع واریانس بین گروهی و درون گروهی واریانس کل را نشان می دهد. بنابراین، اگر واریانس بین گروه ها یا تغییرات بین گروه ها بیشتر باشد، انتظار می رود که واریانس درون گروه ها یا تغییرات درون گروه ها که ناشی از تفاوت های غیر واقعی یا تصادفی و ناشی از خطا است کمتر شود. هر چه تفاوت بین گروه ها زیادتر باشد، می توان گفت که تاثیر متغییر مستقل بیشتر بوده است.
آزمون F:
این آزمون تعمیم یافته آزمون t است و برای ارزیابی یکسان بودن یا یکسان نبودن دو جامعه و یا چند جامعه به کار برده میشود. در این آزمون واریانس کل جامعه به عوامل اولیه آن تجزیه میشود. مشخصه آماری F نسبت واریانس بین گروه ها به واریانس درون گروه ها را نشان می دهد. هر چقدر این نسبت بیشتر باشد، واریانس بین گروهی در مقایسه با واریانس درون گروهی بیشتر خواهد بود و در نتیجه میانگین بین گروه ها تفاوت بیشتری خواهد داشت. به همین دلیل به آن آزمون آنالیز واریانس نیز می‌گویند.وقتی بخواهیم بجای دو جامعه، تفاوت چند جامعه را تواما با هم مقایسه نماییم از این آزمون استفاده میشود. مقایسه میانگین های چند جامعه بوسیله این آزمون راحت تر از آزمون t امکان پذیر است.
پیشفرض‌های تحلیل واریانس
پیشفرض‌های تحلیل واریانس یک راهه عبارتند از الف) متغیر وابسته باید در سطح فاصله‌ای یا نسبی باشد، ب) متغیر مستقل باید اسمی یا رتبه‌ای باشد، ج) توزیع داده‌های متغیر وابسته باید به صورت نرمال باشد که برای بررسی نرمال بودن می توان از آزمون کالماگورف- اسمیرانف استفاده کرد، د) نمونه ها به صورت تصادفی و مستقل از یکدیگر باشند که برای بررسی تصادفی بودن می توان از آزمون گردش[3] استفاده کرد. (آذر و مومنی، 1388)
آزمون کلماگورف- اسمیرانف[4]
این آزمون از نوع ناپارامتری است و برای ارزیابی همقوارگی متغیرهای رتبه ای در دو نمونه (مستقل و یا غیر مستقل) و یا همقوارگی توزیع یک نمونه با توزیعی (توزیع نرمال) که برای جامعه فرض شده است، به کار می‌رود (اسمیرانف یک نمونه ای). این آزمون در مواردی به کار می‌رود که متغیرها رتبه ای باشند و توزیع متغیر رتبه ای را در جامعه بتوان مشخص نمود. این آزمون از طریق مقایسه توزیع فراوانی های نسبی مشاهده شده در نمونه با توزیع فراوانی های نسبی جامعه انجام می‌گیرد. این آزمون بدون توزیع است اما باید توزیع متغیر در جامعه برای هر یک از رتبه های مقیاس رتبه ای در جامعه بطور نسبی در نظر گرفته شود که آنرا نسبت مورد انتظار می نامند. اگر سطح معنی داری[5] (p-value) کمتر از 0.05 باشد به این معنی است که نمونه از توزیع نرمال پیروی نمی کند. (آذر و مومنی، 1388)
آزمون گردش
آزمون گردش یا رانز برای بررسی تصادفی بودن نمونه های جمع آوری شده بکار می رود. اگر معنی داری بیشتر از 0.05 باشد به این مفهوم است که داده ها بطور تصادفی جمع آوری شده اند.
آزمون یو مان وایتنی
هر گاه دو نمونه مستقل از جامعه ای مفروض باشد و متغیرهای آنها به صورت ترتیبی باشند، از این آزمون استفاده میشود. این آزمون مشابه t استیودنت با دو نمونه مستقل است و آزمون ناپارامتری آن محسوب میشود. هرگاه شرایط استفاده از آزمونهای پارامتری در متغیرها موجود نباشد، یعنی متغیرها پیوسته و نرمال نباشند از این آزمون استفاده میشود. دو نمونه باید مستقل بوده و هر دو کوچکتر از ۱۰ مورد باشند. در صورت بزرگتر بودن از ۱۰ مورد باید از آماره های Z استفاده کرد که در محاسبات کامپیوتری، تبدیل به Z به طور خودکار انجام میشود. در این آزمون شکل توزیع، پیش فرضی ندارد یعنی می‌تواند نرمال و یا غیر نرمال باشد. سطح معنی داری در این آزمون معنی داری باید کمتر از 0.05 باشد که نشان دهده تفاوت معنی دار دو نمونه است. به عنوان مثال، اگر تفاوت احتمال رخداد سیل بین دو گروه سکونتگاه های کوهستانی و جلگه ای معنی دار باشد به این معنی است که عامل مستقل یعنی واحد ژئومورفولوژی کوهستان یا جلگه می تواند در وقوع این مخاطرات موثر باشد. (کلانتری،۱۳۸۷)
آزمون کروسکال- والیس
این آزمون متناظر غیر پارامتری آزمون F است و همچون آزمون F ، موقعی به کار برده میشود که تعداد گروه ها بیش از ۲ باشد. مقیاس اندازه گیری در کروسکال والیس حداقل باید ترتیبی باشد. این آزمون برای مقایسه میانگین های بیش از ۲ نمونه رتبه ای و یا فاصله ای بکار می‌رود. در صورت عدم برقراری فرض نرمال بودن که یکی از پیش فرض های استفاده از آنالیز واریانس به حساب می آید به سراغ آزمون ناپارامتری کروسکال والیس می رویم. در این آزمون سطح معنی داری باید کمتر از 0.05 باشد تا بتوان نتیجه گرفت که میانگین نمونه ها تفاوت معنی داری دارند. برای مثال، اگر میانگین احتمال وقوع مخاطره ای در چند زیرحوضه تفاوت معنی دار داشته باشد می توان نتیجه گرفت که عامل گروه بندی یعنی زیرحوضه در احتمال رخداد آن مخاطره موثر است. در مثال تاثیر زیرحوضه ها بر احتمال مخاطره، درصورتی که فرض صفر رد شود به این مفهوم است که زیرحوضه ها می تواند عاملی موثر در احتمال وقوع و یا شدت مخاطرات باشد. (کلانتری، ۱۳۸۷)
نتیجه گیری
آزمون های آماری در مطالعات جغرافیایی می توانند برای مقایسه پدیده ها کاربرد دارند. معنی داری تفاوت ها در این پدیده های GIS می تواند نشان دهنده تاثیرگذاری و تاثیرپذیری پدیده ها از علل مکانی باشد.
[1] Levene
[2] ANOVA
[3] RUNS
[4] Kalmogorov- Smiranov Test
[5] Sig.
