دانش و مهارت برنامه ریزی شهری یک حوزه چند رشته ای است که شامل طراحی و سازماندهی جنبه های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی شهرها و جوامع می شود. این برنامه بر ایجاد محیط‌های پایدار، کاربردی و زیبایی‌شناختی برای زندگی، کار و بازی افراد برای زندگی، کار و بازی تمرکز دارد. برنامه‌ریزان شهری عواملی مانند کاربری زمین، حمل‌ونقل، زیرساخت‌ها، مسکن و پایداری محیطی را برای توسعه طرح‌هایی که رفاه را ارتقا می‌دهند، و کیفیت زندگی ساکنین در نظر می‌گیرند. نقشه های تاریخی مانند عکس های ماهواره ای گوگل ارث گذشته بیست سال قبل شهرهای ایران و جهان را بخوبی نمایش میدهند.

نقشه‌های تاریخی با ارائه بینش‌های ارزشمند در مورد تحول شهرها، توسعه زیرساخت‌ها و الگوهای کاربری زمین، نقش مهمی در برنامه‌ریزی شهری دارند. برخی از کاربردهای نقشه های تاریخی در برنامه ریزی شهری عبارتند از:

1. درک رشد شهری: برنامه ریزان شهری از نقشه های تاریخی برای مطالعه رشد و گسترش شهرها در طول زمان استفاده می کنند. با تجزیه و تحلیل نقشه های تاریخی، برنامه ریزان می توانند الگوهای توسعه تاریخی، تغییرات شکل شهری و تکامل شبکه های حمل و نقل را شناسایی کنند. رشد شهری تهران با استفاده از عکس های هوایی ده چهل و سپس نقشه های هوایی گوگل ارث قابل بررسی و نمایش است.

2. تجزیه و تحلیل کاربری زمین: نقشه های تاریخی به برنامه ریزان شهری کمک می کند تا الگوهای کاربری اراضی گذشته، مقررات منطقه بندی و مالکیت املاک را تجزیه و تحلیل کنند. با مقایسه نقشه های تاریخی با داده های کاربری فعلی زمین، برنامه ریزان می توانند تداوم یا تغییرات کاربری زمین را در طول زمان ارزیابی کنند و تصمیمات آگاهانه ای در مورد توسعه آینده بگیرند. نقشه های تاریخی و مستندات عکس های هوایی و تصاویرماهواره ای می توانند بخوبی تغییرات کاربری اراضی را نمایش بدهند. مثلا با استفاده از نقشه های توپوگرافی 50 هزارم می توانیم باغشهرهای اطراف تهران و مشهد را مشاهده کنیم که چطور به فضاهای ساخته شده تبدیل شده اند.

موضوع کاربری زمین شهری مبحث بسیار پیشرفته و گسترده ای است که از چندین رشته علمی و مهارت فنی برای تهیه نقشه های کاربری زمین شهری می بایست استفاده شود. دانشی که بتواند تمامی این شاخه های پراکنده را در یک نقشه بطور یکپارچه ترکیب و منسجم کند عمل جغرافیا است که ترکیب کننده و انسجام دهنده رشته های علمی مختلف در قالب یک نقشه و برنامه شهری بلند مدت است.

3. حفاظت از میراث: نقشه های تاریخی ابزار ارزشمندی برای شناسایی و حفظ بناهای میراثی، بناهای تاریخی فرهنگی و مناطق تاریخی هستند. برنامه ریزان شهری از نقشه های تاریخی برای مستندسازی مکان های تاریخی، ارزیابی اهمیت آنها و گنجاندن استراتژی های حفاظت از میراث در برنامه های توسعه شهری استفاده می کنند.

4. برنامه ریزی زیرساخت: برنامه ریزان شهری از نقشه های تاریخی برای مطالعه موقعیت و تکامل سیستم های زیربنایی مانند جاده ها، راه آهن، آبراه ها و تاسیسات استفاده می کنند. با تجزیه و تحلیل نقشه های تاریخی، برنامه ریزان می توانند زمینه تاریخی توسعه زیرساخت ها را درک کنند، کارایی سیستم های موجود را ارزیابی کنند و برای پروژه های زیرساختی آینده برنامه ریزی کنند. این برنامه ها به همراه برنامه ها و نقشه های کاربری زمین های شهری در طرح های جامع شهری و همچنین طرح های تفصیلی شهری تهیه و بعد از تصویب شوراهای شهری توسط شهرداری ها به مورد اجرا در می آیند.

5. مشارکت جامعه: نقشه های تاریخی را می توان در ابتکارات مشارکت جامعه برای مشارکت ساکنان در فرآیندهای برنامه ریزی شهری استفاده کرد. با به اشتراک گذاشتن نقشه های تاریخی با جامعه، برنامه ریزان می توانند حس مکان را تقویت کنند، آگاهی از تاریخ محلی را ارتقا دهند، و در مورد اولویت های توسعه محله اطلاعات جمع آوری کنند. در این موارد همچنین می توانیم به اهمیت داده های مردم نهاد در توسعه نقشه های تاریخی اشاره کرد.

از دیگر زمینه های کاربردی نقشه های تاریخی برنامه ریزی شهر با استفاده از هوش مکانی شهری است که می تواند بر پایه اصول پدافند غیر عامل و توسعه زیرساخت های ضروری برای بهبود و ارتقای تاب آوری شهری عمل کند.

برخی دیگر از مهمترین کاربردهایی که نقشه های تاریخی در برنامه ریزی شهری دارند به شرح زیر است. در این قسمت به عواملی مانند مورفولوژی شهری براساس نقشه های تاریخی، تحلیل زیست محیطی شهر و محیط زیست شهری براساس نقشه های تاریخی، تحلیل موقعیت آثار باستانی و بافت های تاریخی شهر براساس نقشه های تاریخی، مطالعه حمل و نقل شهری و جابجایی وسایل نقلیه در شبکه ارتباطی شهری، و تحلیل تغییرات فرهنگی شهری و پویایی های فرهنگی شهر پرداخته ایم.

مورفولوژی و تکامل شهری: تصور کنید یک نقشه‌بردار روی پوست قوز کرده و انگشت‌های آغشته به جوهر خطوط یک شهر را دنبال می‌کند. نقشه‌های تاریخی تکامل شکل شهری را نشان می‌دهند. نحوه تنفس خیابان‌ها، خوشه‌بندی محله‌ها و فضاهای عمومی. آنها مانند یک ویدیوی تایم لپس از رشد شهری هستند که قرن ها تصمیمات معماری، تغییر منطقه بندی و پویایی جامعه را به تصویر می کشد. برنامه‌ریزان شهری از این نقشه‌ها استفاده می‌کنند تا بفهمند شهرها چگونه به‌طور ارگانیک خود را در طول زمان شکل داده‌اند

بینش های زیست محیطی: نقشه های تاریخی فقط نوستالژی با رنگ قهوه ای نیستند. آنها گنجینه ای از سرنخ های محیطی هستند. برنامه ریزان شهری برای ردیابی تغییرات کاربری زمین، آنها را بررسی می کنند. تصور کنید رودخانه ای را ببینید که زمانی در آن جریان داشت و اکنون یک خیابان شلوغ وجود دارد. این نقشه ها حکایت هایی از تالاب های ناپدید شده، تپه های جنگل زدایی شده و اکوسیستم های فراموش شده را زمزمه می کنند. با مقایسه نقشه های قدیمی با واقعیت امروزی، برنامه ریزان می توانند تصمیمات آگاهانه ای در مورد فضاهای سبز، مناطق سیلابی و توسعه پایدار بگیرند.

حفظ میراث های فرهنگی ملت ها : این را تصور کنید که یک خیابان سنگفرش عجیب و غریب با ردیفی از ساختمان های چند صد ساله در جلوی چشمان شماست. نقشه های تاریخی به حفظ چنین جواهری کمک می کند. زمانی که شهری برنامه ریزی برای نوسازی یا احیای مجدد دارد، این نقشه ها تلاش های مرمت را راهنمایی می کنند. آنها کوچه های فراموش شده، حیاط های پنهان و سبک های معماری گمشده در زمان را نشان می دهند. بنابراین، وقتی لاته خود را در آن میدان جذاب می‌نوشید، از نقشه‌سازان باستانی تشکر کنید—آنها قهرمانان گمنام حفاظت از میراث هستند.

حمل و نقل و ارتباطات مکانی: برنامه ریزان شهری عاشق یک پازل خوب حمل و نقل هستند. نقشه‌های تاریخی سرنخ‌هایی درباره جاده‌های قدیمی، مسیرهای تجاری و مراکز حمل و نقل ارائه می‌کنند. آنها به کشف DNA شهری کمک می کنند. اینکه مردم چگونه حرکت کردند، بازارها در کجا رونق داشتند و کدام مسیرها به رونق منجر شدند. با همپوشانی مسیرهای تاریخی با شبکه های حمل و نقل مدرن، برنامه ریزان تحرک و اتصال را بهینه می کنند. دانلود اکسل اطلاعات و جداول ترافیکی محور های مواصلاتی کشور می تواند در مطالعات و برنامه های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. اطلاعات ترافیکی محور های مواصلاتی می تواند در طراحی مدل های کسب و کار و برنامه ریزی برای حداکثر سازی تامین مواد خام کارخانجات و پخش محصولات و کالاها به مشتریان نقش مهمی داشته باشد. اطلاعات ترافیکی کشور ایران را بصورت اکسل از وبسایت عددایکس می توانید دانلود کنید.

بینش اجتماعی و فرهنگی: نقشه ها فقط در مورد خیابان ها و میدان ها نیستند. آنها خاطرات فرهنگی هستند آن‌ها نشان می‌دهند که جوامع کجا جمع شده‌اند، کجا بازارها شلوغ شده‌اند، و کجا تنوع شکوفا شده است. برنامه‌ریزان شهری از آنها برای درک پویایی‌های اجتماعی استفاده می‌کنند – چگونگی شکل‌گیری محله‌ها، پیدایش مناطق قومی و مکان‌های عمومی به محل ملاقات. این مانند استراق سمع تاریخ است، یک سنگفرش در یک زمان.

برخی از مهمترین کاربردهای نقشه های تاریخی در زیر آمده است.

برنامه ریزی شهری

پژوهش های تاریخی 

باستان شناسی  

تبارشناسی

گردشگری و توریسم

صنعت و اقتصاد

آموزش و پرورش

مسایل حقوقی و قضائی

در ادامه به هرکدام از این موارد فوق خواهیم پرداخت.

در زیر برخی لینک مستقیم برخی از مهمترین منابع دانلود نقشه های تاریخی را قرار دادیم.

دانلود نقشه های تاریخی توپوگرافی

دانلود عکس های هوایی

دانلود طرح های تفصیلی شهرها

دانلود نقشه های تاریخی گوگل ارث

دانلود زمین لرزه های تاریخی

سایر نقشه ها و مطالب را در قسمت جستجوی در فوری آموز مشاهده کنید.

مطالعه تمامی کاربردهای نقشه های تاریخی در تمام زمینه ها