کسب درآمد از قنات

بعنوان میراث تاریخی، قنات ها امروزه نیز می توانند برای اهداف مختلف اقتصادی مورد استفاده قرار گیرند. ساختت نقات ها توسط جوامع محلی قدیم و نیاکان ما با هزینه های نیروی انسانی هنگفتی همراه بوده است. در ستاخت بسیاری از این قناتها جان انسان های زیادی گرتفه شده است. همچنین ساخت این قنات ها در زمان خود با هزینه های مالی و پرداخت های خزانه همراه بوده است. بهره برداری از قناتها یک سرمایه جمعی بوده و بسیاری از مردم در آن زمیان از این زیرساخت در آن زمان بسیار بهره مند می شدند. در آن زمان قنات ها بسیار ارزشمند بودند چرا که جان و مال مردم در گرو منابع آبی این قناتها بوده است.

علت این که این قنات ها در آن زمان در ایران توسعه یافته اند دو دلیل اصلی دارد که در بسیاری از متون به آن پرداخته نشده است. طبق تحقیقات تیم فوری آموز علت ظهور قنات در ایران یک به دلیل موقعیت فلات بودن ایران است. درخصوص فلات و ابعاد مختلف آن و نسبیت قوانین جهانی در ایران به دلیل موقعیت فلاتی آن به طور کامل توضیح داده ایم. دلیل دوم موقعیت اقلیمی و شرایط آب و هوایی این کشور است. در شرایط آب و هوایی ایران که بارندگی کم است و دارای محیطی خشک و نیمه خشک است توسعه قنات یکی از بهترین راهکار های تامین آب شرب و آبیاری مزارع در آن زمان بوده است. کشورهای همسایه هرچند موقعیت اقلیمی مشابه ایران و بدتر از ایران داشته اند ولی موقعیت قلاتی نداشتند. وجود این دو یعنی قلات و اقلیم خشک در کنار هم موجب توسعه آبخوان ها و فراهم کردن بستر مناسب برای این فناوری در آن زمان بوده است.

با این وجود در این نوشته می خواهیم بدانیم این زیرساخت که در آن زمان بسیار ارزشمند بوده و حکم شریان حیاطی ضروری ساکنان آن جوامع بوده است، در زمان حال چطور می توان از ان استفاده کرد. آیا باید این میراث را به دلیل این که فناوری آن کهنه شده است ترک کنیم. همانطور که دفینه های باستانی و نقشه گنج برای بسیاری ارزشمند است. قنات نیز همانند یک میراث گرانبهایی است که در زمان خود بسیار ارزشمند بوده است. به همین دلیل در این نوشته می خواهیم قابلیت های درآمدزایی از این زیرساخت های سنتی و منابع ارزشمند را بررسی کنیم.

برای مطالعه بیشتر درباره تاریخچه و ساختار قنات ها در ایران می توانید به مقاله قنات ها مراجعه کنید (+).

تجمیع آب باران

پدافند غیرعامل

مطالعات تاریخی و باستان شناسی

توریسم

صرفه جویی در انرژی

تحقیقات اکتشاف معدن

تجمیع آب باران

با استفاده از فناوری های مدرن می توان با هزینه کمتر ساخت سطوح با تخلیل کم و یا سطوح تخلخل ناپذیر آب باران را به داخل چاه های قنات هدایت کرد. این امر هرچند در همه جا ممکن است اما در صورتی که از این روش در محل چاه های قنات استفاده کنیم، نیاز به حفر مجدد نیست. پرهیز از حفر مجدد چاه ها می تواند هم هزنیه های مالی را کاهش دهد و هم هزنیه های محیطی را کم کند. می توان از این چاه های آماده برای شارژ مجدد سفره های زیر زمینی استفاده کرد. پرکردن مجدد سفره های زیرزمینی می تواند هم موجب تغذیه آبخوان ها شود و هم از فرونشست زمین در نواحی شهری بکاهد.

پدافند غیرعامل

در قدیم از قنات ها در زمان جنگ و حمله های نظامی بعنوان پناهگاه استفاده میشده است. در زمان حال نیز این حفره ها در محل هایی که استحکام لازم را دارند می توانند بعنوان پناهگاه در زمان بحران هایی مانند زمین لرزه مورد استفاده قرار گیرند. همان مهارت قنات سازی قدیم ایرانیان امروزه به مهارت تونل سازی تبدیل شده است. ایران چون فلات است قوانین جهانی در ایجا متفاوت از کل کشور های جهان است (+). به همین خاطر ما ناچاریم همه اقدامات توسعه اقتصادی خود را با تونل سازی پیش ببریم. در قدیم از این فناوری های پل سازی و تونل سازی در ایران بیشتر از کشورهای همسایه استفاده می شده است. امروز نیز از مهارت های تونل سازی و پل سازی بسیاری در ایران استفاده می شود که دلیل این موقعیت قلات بودن ایران است. هم تونل سازی امروزی و هم قنات سازی قدیم برای اهداف پدافند غیرعامل مورد استفاده قرار می گرفتند.

مطالعات تاریخی و باستان شناسی

قنات ها می توانستند مکان مناسبی برای دفن جواهرات و یا دارایی های منقول در آن زمان باشند. در زمان جنگ های قدیم بسیاری از مردم اشیای قیمتی خود را در قنات ها پنهان می کردند. آثار باستانی در این مکان ها می تواند به پژوهشگران باستان شناسی در مطالعات آنها بسیار کمک کننده باشد. برای مطالعه نقشه های تاریخی در باستان شناسی می توانید به مقاله کاربرد نقشه های تاریخی فوری آموز مراجعه کنید.

بسیاری از مکان ها و سایت های باستانی شواهدی از نزدیکی با این زیرساخت ها را دارند. مجاورت قنات ها با سازه های باستانی و سایت های دوران های مختلف تاریخی می تواند نشان دهنده تاثیر قنات ها در توسعه تمدن های آن زمان باشد. بررسی و پژوهش درباره نقشه سایت های باستانی در گوگل ارث می تواند نشان دهنده موقعیت مکانی آثار باستانی برای تحقیقات باستان شناسی باشد.

توریسم

امروزه بسیاری از این قنات ها می توانند برای بازدید های گردشگری مورد استفاده قرار گیرند. بسیاری از گردشگران خارجی و داخلی علاقه خاصی به مشاهده این فناوری پیشرفته آن زمان دارند. این امر می تواند از طریق احداث هتل ها و تاسیسات توریستی منابع درآمدی قابل توجهی برای اهالی محلی فراهم نماید. گردشگران می توانند در این مکان ها علاوه بر بازدید از تولیدات محلی استفاده کنند.

صرفه جویی در انرژی

به جای حفر چاه ها در مکان های نامناسب برای آبیاری اراضی زراعی می توان این قنات ها را مجدد تجهیز کرد. راه اندازی مجدد این مجراهای زیر زمینی می تواند از هزینه کرد مجدد جلوگیری کند و صرفه اقتصادی برای زارعان فراهم نماید.

تحقیقات اکتشاف معدن

حفره های عمودی چاه های قنات می توانند برای نمونه برداری پروفیل های عرضی سطح زمین بهترین مکان باشند. در تحقیقات زمین شناسی و معدن برداشت نمونه از مکان چاه های قنات می توانئد جنس سازندهای زمین شناسی را نمایش بدهد. همچنین نمونه گیری و آزمایش نمونه ها در آزمایشگاه های مدررن می تواند پتانسیل های معدنی مناطق اطراف این قنات ها را به ما نشان بدهد. بررسی موقعیت مکانی معادن کنونی در گوگل ارث و در کنار لایه های قنات ها می تواند برای تحقیقات اکتشافی مورد استفاده قرار گیرد.

جمع بندی

امروزه با وجود توسعه فناوری های پیشرفته همچنان مسایل اقتصادی از موانع استفاده بهینه این فناوری ها است. از طرفی درآمدزایی سازمانها و دولت ها یکی از اهداف توسعه پایدار تمام کشور ها است. یکی از منابع درآمدی جوامع و دولت ها می تواند زیرساخت های گذشته باشد. از قنات ها بعنوان زیرساخت های ارزشمند گذشته می توان از جنبه های تحقیقاتی، بهره برداری، شارژ سفره های زیرزمینی، محیطی، و گردشگری بهره برداری و درآمدزایی کرد.