فناورى هاى نوين اکتشاف يکى از بزرگ ترين نوآوري هاى تاريخ اکتشاف نفت و گاز، استفاده از رايانه براى ثبت و تحليل دادههاى زمين شناسى بر روى نقشه هاى مخصوص است. با توسعه يافتن ميکروپروسسورها، اطمينان استفاده از رايانه براى ثبت و تحليل داده هاى ارتعاشي، افزايش قابل توجهى يافته است. اين مسئله امکان پردازش مقادير بيشترى از اطلاعات را فراهم کرده و اعتبار و محتواى اطلاعاتى مدل هاى لرزهاى را افزايش داده است. زمين شناسان در اکتشاف به کمک رايانه از سه مدل اصلى اکتشاف بهره ميبرند. اين مدل ها عبارتند از: – مدل دوبعدي – مدل سهبعدي – مدل چهاربعدي فناورى بهره گيرى از رايانه، آنقدر پيشرفت کرده که اکنون با ترکيب اطلاعات به دست آمده از انواع آزمايش ها مانند گزارش هاى روزانه، توليد اطلاعات و آزمايش هاى غلظت سنجى امکان ايجاد يک تجسم فکرى از زير زمين را فراهم كرده است. با استفاده از اين امکانات، زمين شناسان قادر به ترکيب تمام داده ها براى پردازش و ايجاد يک تصوير روشن و کامل زمين شناسى از زير زمين هستند. لرزه نگارى سهبعدي يکى از چشمگيرترين پيشرفتها در اکتشاف به کمک رايانه، توسعه لرزهنگارى سه بعدى ست. اين روش از داده هاى لرزهاى منطقه براى ايجاد يک تصوير سه بعدى از تشکلها و لايه هاى مختلف زمين شناسى منطقه استفاده ميکند. از آنجاکه اين تصوير واقعى ميتواند براى تخمين زدن وجود لايه هاى هيدروکربنى در منطقه و صفات خاص ساختمان اين تشکل ها بسيار مفيد باشد، به زمين شناسان در تخمين ذخاير هيدروکربورى با احتمال بسيار بالا كمك مى كند. استفاده از روش لرزه نگارى سه بعدى احتمال موقعيتيابى مخزن را تا 50 درصد افزايش ميدهد. اين فناورى با وجود موفقيت آميز بودن، بسيار هزينه بر است.

لرزه نگارى سه بعدى ميتواند بيش از يک ميليون دلار در يک منطقه با 50 مايل مربع مساحت هزينه در بر داشته باشد. در توليد تصاوير سه بعدى نياز به داده هايى است که از هزاران نقطه جمع آورى شده باشد، حال آن که در روش هاى دو بعدى صرفاً نياز به چند صد نقاط داده است. به دليل پيچيدگى و طولانى بودن فرآيند، از لرزهنگارى سه بعدى در ترکيب با ديگر روش هاى اکتشاف استفاده مى شود. براى مثال، يک زمين شناس ممکن است از لرزه نگارى دوبعدى مرسوم به منظور طراحى و بررسى ويژگى هاى زمين شناسى براى ارزيابى احتمال وجود ذخاير نفت و گاز استفاده کند. در اين حالت هنگامى كه از فناورى هاى مقدماتى استفاده مى شود، از لرزه نگارى سه بعدى صرفاً در مناطقى که احتمال وجود ذخاير هيدروکربورى بالا است، استفاده مى شود. علاوه بر تعيين محل ذخاير نفت و گاز، لرزه نگارى سه بعدى در تعيين محل دقيق و بهينه چاه هاى حفارى نيز موثر است. با استفاده از اين فناوري، علاوه بر بهينه کردن تعداد چاه ها و کاهش هزينه هاى خرج هاى اضافي، با تعيين محل دقيق چاه ها امکان استخراج بيشتر نفت و گاز از زمين فراهم مي شود. لرزه نگارى سه بعدى ميزان بازيافت چاه هاى مولد را به حدود 40 تا 50 درصد افزايش ميدهد، حال آن كه ميزان بازيافت چاه هايى که با فناورى هاى معمولى اکتشاف تعيين محل شده اند، 25 تا 30 درصد است. تا سال 1980 تنها يکصد آزمايش لرزه نگارى سه بعدى صورت گرفته بود. در اواسط دهه 90 با 75 درصد ، کاهش نسبى هزينه و توسعه فناورى در هر سال 200 تا 300 آزمايش لرزهنگارى سه بعدى صورت پذيرفت. در سال 1993 از بررسي هاى اکتشاف ساحلى از لرزه نگارى سه بعدى استفاده كردند. در ايران، در ميدان هايى مانند آبتيمور، دارخوين، كرنج و پارسي، عمليات لرزه نگارى سه بعدى با موفقيت اجرا شده است. تصوير لرزه نگارى دوبعدي اکتشاف به کمک رايانه دوبعدى شامل توليد يک تصوير از لايه هاى مختلف زير سطح زمين است. در روشهاى مرسوم زمين شناسى با جمع آورى و تحليل اطلاعات موجود، تصورى دوبعدى از اين لايه هاى براى خود ترسيم ميكند، اما با کمک فناورى رايانه، امکان ايجاد نقشه هاى بسيار مفص لتر و بسيار سريع تر از روش هاى مرسوم وجود دارد. علاوه بر اين، با سيستم دوبعدى امکان استفاده از نمايش تصاوير رنگى ايجاد شده رايانه اى براى برجسته كردن خواص زمين شناسى وجود دارد که از طريق روشهاى تصوير لرزه نگارى مرسوم امکان ظهور بسيار پايينى دارد. تصوير لرزه نگارى دوبعدى پيچيدگى و تفصيل کمترى از تصوير سه بعدى دارد. جالب توجه است که فناورى لرزه نگارى سه بعدى پيش از فناورى دوبعدى توسعه يافت. فناوري هاى دوبعدى تصوير لرزه نگارى در حقيقت توسعه اى از فناوريهايى سه بعدى است. فناورى دوبعدى براى ساده کردن و کاهش هزينه هاى لرزه نگارى سه بعدي، همچنين کاهش پيچيدگي هاى استفاده از فناورى سه بعدى توسعه يافت.

لرزه نگاری مهمترین ابزار ژئوفیزیستها برای اکتشاف نفت و گاز می باشد. لرزه نگاری بر مطالعه شکل امواج صوتی یا ارتعاشی استواراست که توسط منبع به داخل زمین فرستاده شده، از لایه های متفاوت عبور کرده و قسمتی از آن به سمت منبع یا نقطه ای مشخص انعکاس می یابد. امواج در اثر اختلاف چگالی و سرعت صوت در لایه های ژئوفیزیکی انعکاس های گوناگون دارند و توسط ژئوفونها (در خشکی) و هیدروفون ها ( در دریا) جذب می شوند. تفاوت در انعکاس امواج از تشکل های مختلف به زمین شناس امکان می دهد که محدوده و عمق سنگ های متخلخل را که احتمالاً حاوی نفت و گاز هستند تخمین بزند. ابتدا ناحیه از نظر زمین شناسی سطحی بررسی می شود. در صورت مناسب بودن شرایط روش مغناطیس سنجی و ثقل سنجی انجام می گیرد و در صورت موفق بودن روشهای مذکور، لرزه نگاری برای شناسایی ساختارهای مناسب در تجمع هیدروکربن ها استفاده می شود (نفت شیراز) لرزه نگاری مهمترین ابزار ژئوفیزیستها برای اکتشاف نفت و گاز می باشد. لرزه نگاری بر مطالعه شکل امواج صوتی یا ارتعاشی استواراست که توسط منبع به داخل زمین فرستاده شده، از لایه های متفاوت عبور کرده و قسمتی از آن به سمت منبع یا نقطه ای مشخص انعکاس می یابد. امواج در اثر اختلاف چگالی و سرعت صوت در لایه های ژئوفیزیکی انعکاس های گوناگون دارند و توسط ژئوفونها (در خشکی) و هیدروفون ها ( در دریا) جذب می شوند. تفاوت در انعکاس امواج از تشکل های مختلف به زمین شناس امکان می دهد که محدوده و عمق سنگ های متخلخل را که احتمالاً حاوی نفت و گاز هستند تخمین بزند. ابتدا ناحیه از نظر زمین شناسی سطحی بررسی می شود. در صورت مناسب بودن شرایط روش مغناطیس سنجی و ثقل سنجی انجام می گیرد و در صورت موفق بودن روشهای مذکور، لرزه نگاری برای شناسایی ساختارهای مناسب در تجمع هیدروکربن ها استفاده می شود