تعریف علم باستان شناسی

بنا به تعریف باستان شناسی علم مطالعه گذشته انسان با استفاده از بقایای مادی است. این بقایای می تواند هر شیئی باشد که افراد ایجاد، اصلاح یا استفاده کرده اند. بقایای قابل حمل معمولا مصنوعات نامیده می شوند. مصنوعات شامل ابزار، لباس و تزئینات است. بقایای غیرقابل حمل، مانند اهرام یا سوراخ های پست، ویژگی نامیده می شوند. باستان شناسان ممکن است فسیل های میلیون ساله نخستین اجداد انسان ما را در جهان مطالعه کنند.

تهیه نقشه در باستان شناسی

قبل از شروع هر حفاری در یک سایت، باستان شناس باید نقشه بررسی محوطه را تهیه کند. نقشه برداری سایت ممکن است به سادگی طرحی از مرزهای سایت، یا به پیچیدگی یک نقشه توپوگرافی، و نقشه های ارتفاعی دیجیتال (DEM) با جزئیات در مورد پوشش گیاهی، مصنوعات، سازه ها و ویژگی های موجود در سایت باشد. با ثبت وجود مصنوعات در سایت، نقشه سایت ممکن است اطلاعاتی را در مورد نحوه استفاده از سایت، از جمله الگوهای اشغال محل را نشان دهد. نقشه های کانتور (منحنی میزان هم ارتفاع یا هم دما و هم بارش) ممکن است راه هایی را روشن نماید که ممکن است در اثر فعالیت های محیطی اخیر  تغییر یافته باشد. در مواردی که بقایای سازه ای در یک سایت قابل مشاهده است، نقشه سایت باستان شناسی می تواند مبنایی برای برنامه ریزی کاوش ها فراهم کند. این فرآیندها و مواد همگی در نقشه برداری باستان شناسی نقش دارند. برای مثال، از دهه 1990، نقشه برداری باستان شناسی در ویرجینیا در محل ویرانه های جیمز تاون، اولین سکونتگاه دائمی بریتانیا در قاره آمریکا انجام شد. از سال 2006، پایه‌های ساختمان شناسایی شده و به روزهای اولیه سکونت‌گاه مربوط می‌شود.

در این عملیات باستان شناسان معمولا از انواع نقشه ها و اطلاعات مکانی نظیر موقعیت مکانی رودخانه ها، سازندهای زمین شناسی، اطلاعات اقلیمی، نقشه های دیجیتال ارتفاعی، نقشه های زمین های زراعی، دسترسی به سکونتگاه های مهم اطراف و موقعیت مکانی قنات ها یا پتانسیل های معدنی برای مطالعات و تحقیقات خود استفاده نمایند.

محققان و دانشجویان باستان شناسی و کارشناسان باستان شناسی در سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران می توانند برای نمایش، بازدید، و پردازش این نقشه ها و داده ها از نرم افزار های GIS و فایل های کلیدی در نرم افزار Google Earth استفاده نمایند.

باستان شناس هنگام استقرار در محوطه ای که قرار است حفاری شود، به طور معمول یک شبکه مربع شکل می کشد که به عنوان مرجعی برای ثبت داده های مربوط به محوطه عمل می کند. ابزار مورد نیاز برای ساخت شبکه ممکن است به سادگی یک قطب نما، یک نوار اندازه گیری، پایه ها و یک توپ ریسمانی باشد. جهت تهیه نقشه باستان شناسی، پس از طرح‌ریزی شبکه، باستان‌شناس تصویری از آن را بر روی کاغذ نمودار ترسیم می‌کند و مراقب است که وجود هرگونه نشانه فیزیکی مانند درختان، رودخانه‌ها و صخره‌های بزرگ را یادداشت کند. هنگامی که کاوش در حال انجام است، هر مصنوع به دست آمده در مربع در شبکه و لایه ای که در آن پیدا شده است، نقشه برداری می شود.

همانطور که مصنوعات از هر لایه در سایت حذف می شوند، موقعیت دقیق آنها بر روی نقشه ترسیم می شود. در پایان کاوش، رکوردی از سایت به صورت نقشه برای هر لایه حفاری شده در سایت وجود خواهد داشت. همچنین از هر لایه برای مقایسه با نقشه ها عکس گرفته می شود.

برای تسهیل بازیابی مصنوعات، مواد رسوب‌شده در محل ممکن است غربال یا الک شوند تا مطمئن شوند که موادی مانند استخوان‌های حیوانات، حلزون‌ها، دانه‌ها یا بقایای خرد شده نادیده گرفته نمی‌شوند. هنگامی که از صفحه استفاده می شود، بیل هایی از خاک روی آن می ریزند تا کثیفی از صفحه غربال کند و آثار باستانی را پشت سر بگذارد. در برخی موارد، رسوب ممکن است در یک ظرف پر از آب ساده یا تصفیه شده شیمیایی غوطه ور شود. هنگامی که آب به هم می زند، اجسام سبک مانند دانه ها، استخوان های کوچک و مواد گیاهی زغالی شده به بالای ظرف می آیند.