سد ها بعنوان مخازن نگهداری آب های سطحی همواره در طول تاریخ نقش مهمی در تامین آب کشاورزی و شرب سکونتگاه های شهری و روستایی ایفا نموده اند. در ایران بیش از 700 سد در انواع مختلف بتنی خاکی و غیره ساخته شده است که نقش مهمی در تامین آب استان های مختلف بازی می کنند. حدود 200 سد توسط وزارت جهاد کشاوری و حدود 500 سد توسط وزارت نیرو راه اندازی شده است. در این مقاله بعد از تعریف سد به بررسی عوامل موثر در تعین موقعیت مکانی سدها و پراکنش موقعیت مکانی سدهای ایران پرداختیم. در پایان نیز تعداد سدهای استان های مختلف ایران و همچنین انواع سد ها در استان های کشور ایران را بررسی کردیم و بصورت جداولی ارایه داده ایم.

مطالب این نوشته

تعریف سد 1

عوامل موثر در موقعیت مکانی سد 1

نقشه پراکنش سد ها چیست؟ 1

موقعیت مکانی سدهای ایران. 1

تعریف سد

Name: نقشه موقعیت مکانی سد های ایران
Brand: یادگیری سریع
SKU: 9927
Price: 498000 RIAL
Availability: InStock

سد یک سازهٔ مصنوعی است که قسمتی از یک رودخانه را به منظور ذخیره سازی آب، تولید برق، کنترل سیلاب و محافظت از مناطق ساحلی، تهیه آب آشامیدنی و عملیات کشاورزی مسدود می‌کند. سد همچنین می‌تواند جداسازی تهیه کنندهٔ آب از حفرهٔ پایینی رودخانه را ایجاد کند. سد‌ها می‌توانند از مصالح مختلفی مانند بتن، فولاد، خاک و سنگ ساخته شوند و در انواع مختلفی از نظر اندازه، ارتفاع و ظرفیت وجود دارند.

عوامل موثر در موقعیت مکانی سد

موقعیت مکانی سد به چندین عامل بستگی دارد که عبارتند از:

۱. هدف استفاده: موقعیت سد بستگی به هدف استفاده از آن دارد، مثلاً برای تأمین آب آشامیدنی، تولید برق یا کنترل سیلاب.

۲. آبشارها و رودخانه‌ها: سد‌ها معمولاً در نزدیکی رودخانه‌ها و آبشارها ساخته می‌شوند تا بتوانند حجم آب بیشتری را ذخیره کنند.

۳. کاربرد اراضی مجاور: منطقه اطراف سد نیاز به ازمایش کنترل کشاورزی، تأمین آب و قابلیت رشد ویژگی‌های محیطی دارد.

۴. طبیعت زمین: نوع و شیب زمین در محل ساخت سد می‌بایست قابل قبول باشد و مناسب برای ساخت و نگهداری سازه باشد.

۵. ارتفاع سد: ارتفاع سد و نوع سازه و مصالح مورد استفاده باید با توجه به خاصیت زمین در محل مناسب برای ساخت سد باشد.

۶. مسائل محیط زیستی: محیط زیست و گوناگونی حیات وحش، پوشش گیاهی و پراکندگی جمعیت‌های بشری نیز بر موقعیت مکانی سد تأثیر می‌گذارد.

۷. مسائل اجتماعی و اقتصادی: این شامل فشار گروه‌های محلی، تأمین شغل، تأثیر بر مناطق ساحلی و تغییر هسته‌های جمعیتی است.

نقشه پراکنش سد ها چیست؟

نقشه پراکنش سدها نشان می‌دهد که سدها در کدام مناطق یا استان‌ها وجود دارند و چگونه در سراسر یک منطقه یا کشور پخش شده‌اند. این نقشه به ما اطلاعاتی درباره توزیع جغرافیایی سدها، تعداد سدها در هر منطقه و پاسخ به سوالات مانند “کدام استان بیشترین تعداد سدها را دارد؟” و “چه استانهایی بیشترین تأمین آب از طریق سدها را دارند؟” را می‌دهد.

این نقشه می‌تواند برای بررسی برنامه‌ریزی مدیریت آب، توسعه منابع آب و همچنین بررسی تورم زمین‌های سدسازی در یک منطقه کاربرد داشته باشد. همچنین، می‌تواند به ارائه استراتژی‌ها و راهکارهایی برای بهبود استفاده از آب و ایمنی سدها در مناطقی که ممکن است با خطرات مربوط به سدها روبه‌رو باشند کمک کند.

موقعیت مکانی سدهای ایران

سدهای ایران در موقعیت‌های متنوعی ساخته شده‌اند. برخی از موقعیت‌های سدهای ایران عبارتند از:

۱. سدهای ساحلی: برخی سدهای ایران در سواحل دریاچه‌ها و دریاها ساخته شده‌اند. سد خلیج فارس، سد زیباکنار دریاچه ارومیه و سد تالاب آب بر در دریای خزر مثال‌هایی از سدهای ساحلی در ایران هستند.

۲. سدهای کوهستانی: بسیاری از سدهای ایران در منطقه کوهستانی و دره‌های عمیق ساخته شده‌اند. برخی مثال‌های معروف عبارتند از: سد کارون چزابه در خوزستان، سد دز و سد کارون در استان خوزستان و سد کرج در استان البرز.

۳. سدهای رودخانه‌ای: سد‌های بسیاری در جریان رودخانه‌ها در ایران ساخته شده است. این سدها که به تولید برق و تأمین آب نیازهای شهری کمک می‌کنند، پس از سد همدان در استان همدان، سد رازی در استان کرمانشاه و سد کارون سوم در استان کرمانشاه می‌توان اشاره کرد.

۴. سدهای قدیمی: سدهای باستانی در ایران نیز وجود دارند که از قرن‌های قبل از میلاد ساخته شده‌اند. سد شاپور در خوزستان و سد خواجه در کرمانشاه دو مثال از سدهای باستانی در ایران هستند.

این فقط برخی از موقعیت‌های سدهای ایران هستند و بسیاری دیگر وجود دارند که موقعیت مکانی آنها به مواردی مانند شرایط آب و هوایی، توپوگرافی، نیازهای محلی و … بستگی دارد.

فهرست انواع سد ها از نظر نوع ساخت عبارتند از بتن غلتكي (RCC)‏ 1 سد، بتني‏ 7 سد، بتني پايه‌دار‏ 1 سد، بتني دوقوسي‏ 13 سد، بتني قوسي‏ 4 سد، بتني قوسي‌وزني‏ 1 سد، بتني وزني‏ 17 سد، بتني وزني پايه‌دار‏ 3 سد، خاكي‏ 117 سد، خاكي با هسته رسي‏ 158 سد، خاكي سنگريزه‌اي‏ 9سد، خاكي غير همگن‏ 52 سد، خاكي همگن‏ 111 سد، سنگريزه‌اي‏ 5 سد، سنگريزه‌اي با هسته رسی 22 سد، سنگريزه‌اي هسته آسفا 1 سد، سنگي‏ 27 سد.

نقشه موقعیت مکانی سد های ایران را می توانید از لینک زیر خرید کنید.

پراکنش سدها در استان های مختلف نیز متناسب با پتانسیل های آبی و نیاز آب و همچنین عملکرد اقتصادی آنها متفاوت است. در جدول زیر توزیع سدها در استان های مختلف آورده شده است.

آذربايجان شرقي	53
آذربايجان شرقي‏	43
آذربايجان غربي	22
آذربايجان غربي‏	5
اردبيل	30
اردبيل‏	17
اصفهان	14
اصفهان‏	5
ايلام	4
ايلام‏	1
بوشهر	1
تهران	7
تهران‏	4
چهارمحال و بختياري‏	1
چهارمحال وبختياري	10
خراسان جنوبي	38
خراسان جنوبي‏	11
خراسان رضوي	41
خراسان رضوي‏	51
خراسان شمالي	7
خراسان شمالي‏	4
خوزستان	13
خوزستان‏	9
زنجان	9
زنجان‏	31
سمنان	5
سمنان‏	3
سيستان و بلوچستان‏	1
سيستان وبلوچستان	20
فارس	9
فارس‏	1
قزوين	2
قم	3
قم‏	2
كردستان‏	1
كرمان‏	5
کردستان	13
کرمان	15
کرمانشاه	7
کهگيلويه و بويراحمد	2
گلستان	14
گيلان	3
گيلان‏	1
لرستان	8
مازندران	13
مازندران‏	2
مركزي	17
مركزي‏	32
هرمزگان	9
هرمزگان‏	47
همدان	9
يزد	5

تعداد سد ها در حوضه های آبخیز مختلف نیز متفاوت است. پراکنش جغرافیایی سدها در حوضه های آبریز نیز متناسب با توان آبدهی و دبی جریان رودخانه های اصلی این حوضه ها، وسعت مکانی حوضه ها و پراکنش سکونتگاه های شهری و روستایی، و مهمتر عملکرد اقتصادی منابع آبی هر حوضه در فعالیت های کشاورزی و صنعتی و همچنین مصارف آبی هر حوضه است. لذا، سدهای متنوع و متعددی در حوضه های آبریز مختلف راه اندازی و بهره برداری شده اند. در جدول زیر پراکنش سدها را در حوضه های آبخیز مختلف مشاهده می کنید.

حوضه آبخیز	تعداد سد
اروميه‏	45
خليج فارس و درياي عمان‏	123
درياچه نمك‏	1
درياي خزر‏	177
سرخس‏	23
مخزني‏	2
مركزي‏	128
هامون‏	56

در جدول زیر نیز تعداد سدها در حوضه های آبخیز فرعی آورده شده است.

نقشه موقعیت مکانی سد های ایران را می توانید از لینک زیر خرید کنید.

نام حوضه آبخیز فرعی	تعداد سد در هر حوضه آبخیز
اترك‏	13
ارس‏	60
اروميه‏	45
بندرعباس، سديج‏	24
پترگان خواف‏	40
تالش مرداب انزلي‏	2
جراحي زهره‏	7
حله‌رود و رودخانه‌ها	1
درياچه نمك‏	39
رودخانه‌هاي بلوچستا	4
رودخانه‌هاي بين سفيد	7
سرخس‏	23
سفيدرود بزرگ‏	79
طشك، بختگان و مهارلو	3
قره سو و گرگان‏	9
كارون بزرگ‏	34
كرخه‏	11
كل، مهران و مسيل‌هاي	21
كوير ابرقو، سيرجان‏	3
كوير درانجير‏	5
كوير لوت‏	36
كوير مركزي‏	27
گاو خوني‏	6
مرزي غرب‏	19
مند كاريان و خنج‏	3
هامون جازموريان‏	10
هامون مشكيل‏	6
هامون هيرمند‏	10
هراز – قره سو‏	6

سدهای احداث شده کاربری های متفاوتی دارند که مهمترین این استفاده ها و تعداد سدها با کاربری های مشخص در جدول زیر آمده است.

نوع سد	تعداد
انحرافي‏	4
باستاني‏	3
تاخيري‏	28
تغذيه‌اي‏	57
تلمبه ذخيره‌اي‏	1
تنظيمي‏	8
مخزني‏	560

این محصول یک نقشه گوگل ارث است که موقعیت مکانی سدهای ایران را به همراه اطلاعات آنها نمایش می دهد. برخی از این اطلاعات شامل نام سد، استان، حوضه آبخیز، حجم مخزن سد، نوع سازه، و نوع سد است. این محصول همچنین یک فایل اکسل دارد که اطلاعات سدها در آن موجود است.